2023-03-19 23:53:23 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
19
७]
यापकाव्य व्याख्यापतम् ।
इति वामचरणेन विभीषणं ताडयामीस
विभीषणः-
ततश्चतुर्भिः सह मन्त्रिपुत्रैरुत्सृज्य रक्षःकुलधूमकेतुम् ।
लडामहातंक इवाम्बरेण विभीषणो राघवमाजगाम ॥ १२ ॥
You
१०१
Kao
नगर.
के इव । विभीपण: लङ्कायाः महातङ्कः भयमिव । पुनः रक्षःकुलाय धूमकेतु-
रिव । अत्ययहेतुरित्यर्थः । सुगमम् ॥ १२ ॥
आगते विभीषणे परस्परं वानराः-
अद्यैवास्थ विभीषणस्य शरणापन्नस्य मूर्ध्ना नते-
रानृण्याय ददात्ययं रघुपतिर्लंकाधिपत्यश्रियम् ।
एतस्यैव भुजाविह प्रतिभुवौ सुग्रीवराज्यार्पणे
त्रैलोक्यप्रथिमानसत्यचरिताः सर्वे वयं साक्षिणः ॥१३॥
या विभूतिर्दशग्रीवे शिरच्छेदेपि शंकरात ।..
दर्शनाद्रामदेवस्य सा विभूतिर्विभीषणे ॥ १४ ॥
शिरसां कर्तने कृते सति । एतेन सेव्यत्वं तमःशरीरत्वं द्योततम् ॥ १४ ॥
अयं रघुपतिः अस्य विभीपणस्याद्यैव लङ्काधिपत्यं श्रियं ददाति दास्यति । कस्याः ।
मूर्ध्ना मस्तकेनानतिर्दण्डवत्प्रणिपातः स एवानृण्यं तद्नृणाय नमतः । अनृण्याये-
त्यर्थः । अत्र विचिकित्समानान्कांश्चिदाहुः । इह संदेहे एतस्य रामस्यैव भुजौ
सुग्रीवराज्यार्पणप्रतिभुवाबुदारौ आद्रौं वा 'शत्रुजारमहोदारजलेषु प्रतिभूस्त्रियाम् '
इति शाश्वतः । अत्र सर्वे वयं साक्षिणः । कीदृशा: । त्रैलोक्ये प्रथिमा पृथुत्वं
सर्गसमय: अनः असुखं नाश इति 'नश्च निर्वृतिवाचकः' इत्युक्तत्वात्सर्गनाशयो-
मध्ये सत्यचरं पूर्व सत्यचरम् 'भूतपूर्वे चर' विश्वादिमध्यावसाने च सत्यं रामं
इता शरणं प्राप्ताः । तद्रक्ता इति अन्योऽर्थः स्फुट एव । तथा सुग्रीवाग्रजं हत्वा
तस्मै राज्यं दत्तं अस्याग्रजमपि हत्वास्मै राज्यं दास्यतीति भावः ॥ १३ ॥
७]
यापकाव्य व्याख्यापतम् ।
इति वामचरणेन विभीषणं ताडयामीस
विभीषणः-
ततश्चतुर्भिः सह मन्त्रिपुत्रैरुत्सृज्य रक्षःकुलधूमकेतुम् ।
लडामहातंक इवाम्बरेण विभीषणो राघवमाजगाम ॥ १२ ॥
You
१०१
Kao
नगर.
के इव । विभीपण: लङ्कायाः महातङ्कः भयमिव । पुनः रक्षःकुलाय धूमकेतु-
रिव । अत्ययहेतुरित्यर्थः । सुगमम् ॥ १२ ॥
आगते विभीषणे परस्परं वानराः-
अद्यैवास्थ विभीषणस्य शरणापन्नस्य मूर्ध्ना नते-
रानृण्याय ददात्ययं रघुपतिर्लंकाधिपत्यश्रियम् ।
एतस्यैव भुजाविह प्रतिभुवौ सुग्रीवराज्यार्पणे
त्रैलोक्यप्रथिमानसत्यचरिताः सर्वे वयं साक्षिणः ॥१३॥
या विभूतिर्दशग्रीवे शिरच्छेदेपि शंकरात ।..
दर्शनाद्रामदेवस्य सा विभूतिर्विभीषणे ॥ १४ ॥
शिरसां कर्तने कृते सति । एतेन सेव्यत्वं तमःशरीरत्वं द्योततम् ॥ १४ ॥
अयं रघुपतिः अस्य विभीपणस्याद्यैव लङ्काधिपत्यं श्रियं ददाति दास्यति । कस्याः ।
मूर्ध्ना मस्तकेनानतिर्दण्डवत्प्रणिपातः स एवानृण्यं तद्नृणाय नमतः । अनृण्याये-
त्यर्थः । अत्र विचिकित्समानान्कांश्चिदाहुः । इह संदेहे एतस्य रामस्यैव भुजौ
सुग्रीवराज्यार्पणप्रतिभुवाबुदारौ आद्रौं वा 'शत्रुजारमहोदारजलेषु प्रतिभूस्त्रियाम् '
इति शाश्वतः । अत्र सर्वे वयं साक्षिणः । कीदृशा: । त्रैलोक्ये प्रथिमा पृथुत्वं
सर्गसमय: अनः असुखं नाश इति 'नश्च निर्वृतिवाचकः' इत्युक्तत्वात्सर्गनाशयो-
मध्ये सत्यचरं पूर्व सत्यचरम् 'भूतपूर्वे चर' विश्वादिमध्यावसाने च सत्यं रामं
इता शरणं प्राप्ताः । तद्रक्ता इति अन्योऽर्थः स्फुट एव । तथा सुग्रीवाग्रजं हत्वा
तस्मै राज्यं दत्तं अस्याग्रजमपि हत्वास्मै राज्यं दास्यतीति भावः ॥ १३ ॥