This page has been fully proofread once and needs a second look.

७५४
 
ऋग्वेदः
 
V
 
भूतजातं [^v]जनयन्तीः जनयन्त्यः तदर्थं [^v]गर्भं हिरण्मयाण्डस् गर्भभूतं प्रजापतिं [^v]दधानाः धारयन्त्यः
V

[^v]
आपो V[^v]ह आप एव [^v]विश्वमायन् सर्वं जगत् व्यामुवन् 'यत्'प्नुवन् [^v]यत्[^१] यस्मात् [^v]ततः तस्माद्धेतोः [^v]देवानां

देवादीनां सर्वेषां प्राणिनाम् [^v]असुः प्राणभूतः एकः प्रजापतिः समवर्तत समजायत । पढा' । यत्
थं
यद्वा[^१] । यत्
यं
गर्भं दधाना आपो विश्वात्मनावस्थिताः ततो गर्भभूतास्त्प्रजापतेर्देवादीनां प्राणात्मको वायुरजायत ।

अथवा । यन्त् । लिङ्गवचनयोर्व्यत्ययः । उक्तलक्षणा या आपो विश्वमावृत्य स्थिताः ?[^२] ततस्ताभ्योऽद्वचः
भ्यः
सकाशादेकोऽद्वितीयोऽसुः प्राणात्मकः प्रजापतिः समवर्त निश्चक्राम । तस्मै [^v]कस्मै इत्यादि गतम् ॥

 
यश्चि॒दापो॑ महि॒ना प॒र्य॑प॑श्य॒द्दक्षंषं॒ दधा॑ना ज॒नय॑न्तीर्य॒ज्ञम् ।
 
"
 
[ अ. ८. अ. ७.
 

यो दे॒वेष्वधि॑ दे॒व एक॒ आसी॒त्कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम ॥ ८ ॥
 

 
यः । चि॒त् । आप॑पः॑ । म॒हि॒ना । प॒रि॒ऽअप॑श्यत् । दक्ष॑म् । दधा॑नाः । ज॒नय॑न्तीः । य॒ज्ञम् ।

यः । दे॒वेषु॑ । अधि॑ । दे॒वः । एक॑ःकः॑ । आसी॑त् । कस्मै॑ । दे॒वाय॑ । ह॒विवा॑ । वि॒िधेषा॑ । वि॒धे॒म॒ ॥ ८ ॥
 

 
व. ४
 

 
[^v]
यज्ञं यज्ञोपल. क्षितं विकारजातं [^v]जनयन्तीः उत्पादयन्तीः तदर्थं [^v]दक्षं प्रपञ्चात्मना वर्धिष्णुं

प्रजापतिनात्मनि [^v]दधानाः धारयित्रीः ॥ दुधातेर्हेतौ शानच् । 'अभ्यस्तानामादिः' इत्याद्युदात्तत्वम् ॥

ईदृशीः [^v]आपः । व्यत्ययेन प्रथमा । अपः प्रलयकालीनाः [^v]महिना महिन्म्ना । छान्दसो मलोपः ।

स्वमाहात्म्येन [^v]यश्चित् यश्च प्रजापतिः [^v]पर्यपश्यत् परितो दृष्टवान् [^v]यः च देवेष्वधि देवेषु मध्ये

[^v]
देवः तेषामपीश्वरः सन् [^v]एकः अद्वितीयः [^v]आसीत् भवति ॥ अस्ते श्छान्दसो लङ्क । । 'अस्तिसिचो-
वृ

ऽपृ
क्ते ' ( पा. सू. ७. ३. ९६ ) इतीडागमः ॥ तस्मै [^v]कस्मै इत्यादि गतम् ॥
 

 
मा नौ हंनो॑ हिंसीज्जनि॒ता यः पृ॑थि॒व्या यो वावा॒ दिवं॑ स॒त्यध॑र्मा ज॒जानि॑ ।
न॑ ।
यश्चा॒पश्च॒न्द्रा बृबृ॑ह॒तीर्ज॒जान॒ कस्मै॑ दे॒वाय॑ ह॒विषा॑ विधेम ॥ ९ ॥
 

 

 
मा। नः॒। हि॑मी॒ीत्हिं॑सी॒त् । ज॒नि॒ता । यः । पृपृ॒थि॒व्याः । यः । वा॒ । दिव॑म् । स॒त्यऽध॑र्मा । ज॒जाने ।
न॑ ।
यः । च॒ । अ॒पः । च॒न्द्राः । बृबृ॒ह॒तीः । ज॒जान॑ । कस्मै॑ । दे॒वाय॑ । ह॒विषा॑ । वि॒िधेवि॒धे॒म॒ ॥ ९ ॥
 
● जनी
 
(
 

 
स प्रजापतिः [^v]नः अस्मान् [^v]मा [^v]हिंसीन्त् मा बाधताम् । [^v]यः [^v]पृथिव्याः भूमेः [^v]जनिता

जनयिता स्रष्टा ॥ ' जनिता मन्त्रे ' इति णिलोपो निपात्यते । 'उदात्तयणो हल्पूर्वात्' इति पृथिवी-

शब्दाद्विभक्केतेरुदान्तःत्तत्वम् ॥ [^v]यो V[^v]वा यश्च [^v]सत्यधर्मा सत्यमवितथं <error>धर्म</error> जगतो धारणं यस्य स

तादृशः प्रजापतिः [^v]दिवम् अन्तरिक्षोपलक्षितान् सर्वान् लोकान् [^v]जजान जनयामास ॥
'जनी
प्रादुर्भावे ' । णिचि वृद्धौ 'जनीजॄष्क्नसुरअःञ्जः' इति मित्रात् त्वात् 'मितां हूस्वः' इति
हूस्वस्

ह्रस्वत्
वम् । ततो लिटि ' ' [^०]अमन्त्रे"[^०]' ( पा. सू. ३.१.३५ ) इति निषेधादाम्प्रत्ययाभावे तिपो

लि वृद्धौ 'लिति' इति प्रत्ययात्पूर्वस्योदात्तत्वम् ॥ V[^v]यश्च वृ[^v]बृहतीः महतीः [^v]चन्द्राः आह्लादिनी:

[^v]
अपः उदकानि [^v]जजान जनयामास । 'ऊडिदम्"[^०]' इत्यादिना अपशब्दादुत्तरस्य शस उदात्तत्वम् ॥

तस्मै [^v]कस्मै इत्यादि गतम् ॥
 

 
इळादधाख्य इष्टययने प्राजापत्यस्य हविष:षः 'प्रजापते' इत्येषानुवाक्या । सूत्रितं च-

'
प्राजापत्य' इळादधः प्रजापते न स्वदेतान्यन्य: यः' ( आश्व. श्रौ. २. १४ ) इति । केशनखकीटादिभिः

दुष्टानि हवींष्यनयैवाप्सु प्रक्षिपेत् । सूत्रितं च – 'अपोऽभ्यवहरेयुः प्रजापते न त्वदेतान्यन्यः '
 

 
[^
]. त-भ१.४.७-' यत्... यद्वा ' नास्ति ।
 

[^
]. त-मु स्थितास्ताः ।