2023-03-24 08:28:36 by Rupa jha
This page has been fully proofread once and needs a second look.
२१
पीयूपलहरीव्याख्यासहिता ।
२१
गुणानामेव दयादाक्षिण्यादीनामेवायं दोषः परिणतः प्रसृतः ।
निर्लोभतया कदाप्यप्रतिग्रहकर्ता शिवः तव गुणलोभवशेनैव
अपूर्व प्रतिग्रहं चकारेति भावः ॥ १४ ॥
इदानीं सर्वेषां रक्षणक्षमं परमौषधं त्वमसीत्याह-
जडानन्धान्पङ्गन्प्रकृतिवधिरानुक्तिविकलान्
ग्रहग्रस्तानस्ताखिलदुरितनिस्तारसरणीन् ।
निलिम्पैर्निर्मुक्तानपि च निरयान्तर्निपततो
नरानम्वब त्रातुं त्वमिह परमं भेषजमसि ॥१५॥
जडानिति । भो अम्ब, इह कलौ जडान् अज्ञान् । क्रियासु
मन्दानित्यर्थः । 'जडोऽज्ञः' इत्यमरः । अन्धान् चक्षुरिन्द्रिय-
हीनान् । पन्गुन्पादगतिहीनान् । प्रकृतिबधिरान् प्रकृत्या स्वभा
वेन बधिरान् श्रोत्रेन्द्रियहीनान् । शब्दश्रवणासमर्थानित्यर्थः ।
उक्तिविकलान् उक्तिभिर्वचनैर्विकला हीनाः तान् । 'पूर्वसदृशे' ति
समासः । 'व्याहार उक्तिर्लपितं भाषितं वचनं वचः' इत्यमरः ।
वचधातो: क्तिनि 'वचिस्वपी' ति संप्रसारणम् । ग्रहग्रस्तान्
ग्रहैरादित्यादिनवग्रहग्रस्ताः कवलिताः । कृतपीडा इति यावत् ।
तदुक्तं ज्योतिः शास्त्रे - 'स्वर्शाच्चन्द्रखलाखिखारिषु शुभा: सप्ता-
धगोऽब्जः पुनश्चापुत्राव्ययधर्ममृत्युषु कविः स्वास्तत्रिकोणे गुरुः ।
सौम्यो व्यन्त्यसमेऽखिला भवगताः शुक्ले नवेषुद्विगचन्द्रोऽथो
निजभायभं नवहृतं ध्यद्रीपुशेषं न सत् ॥" इति । अस्ता खि-
लदुरितनिस्तारसरणीन् । अखिलानि च तानि दुरितानि च
पापानि तेषां निस्तारणं नाशानं तस्य सरणिः प्रायश्चित्तायाचरण-
1917
Bhandarkar Oriental
Research Institute
पीयूपलहरीव्याख्यासहिता ।
२१
गुणानामेव दयादाक्षिण्यादीनामेवायं दोषः परिणतः प्रसृतः ।
निर्लोभतया कदाप्यप्रतिग्रहकर्ता शिवः तव गुणलोभवशेनैव
अपूर्व प्रतिग्रहं चकारेति भावः ॥ १४ ॥
इदानीं सर्वेषां रक्षणक्षमं परमौषधं त्वमसीत्याह-
जडानन्धान्पङ्गन्प्रकृतिवधिरानुक्तिविकलान्
ग्रहग्रस्तानस्ताखिलदुरितनिस्तारसरणीन् ।
निलिम्पैर्निर्मुक्तानपि च निरयान्तर्निपततो
नरानम्
जडानिति । भो अम्ब, इह कलौ जडान् अज्ञान् । क्रियासु
मन्दानित्यर्थः । 'जडोऽज्ञः' इत्यमरः । अन्धान् चक्षुरिन्द्रिय-
हीनान् । पन्गुन्पादगतिहीनान् । प्रकृतिबधिरान् प्रकृत्या स्वभा
वेन बधिरान् श्रोत्रेन्द्रियहीनान् । शब्दश्रवणासमर्थानित्यर्थः ।
उक्तिविकलान् उक्तिभिर्वचनैर्विकला हीनाः तान् । 'पूर्वसदृशे' ति
समासः । 'व्याहार उक्तिर्लपितं भाषितं वचनं वचः' इत्यमरः ।
वचधातो: क्तिनि 'वचिस्वपी' ति संप्रसारणम् । ग्रहग्रस्तान्
ग्रहैरादित्यादिनवग्रहग्रस्ताः कवलिताः । कृतपीडा इति यावत् ।
तदुक्तं ज्योतिः शास्त्रे - 'स्वर्शाच्चन्द्रखलाखिखारिषु शुभा: सप्ता-
धगोऽब्जः पुनश्चापुत्राव्ययधर्ममृत्युषु कविः स्वास्तत्रिकोणे गुरुः ।
सौम्यो व्यन्त्यसमेऽखिला भवगताः शुक्ले नवेषुद्विगचन्द्रोऽथो
निजभायभं नवहृतं ध्यद्रीपुशेषं न सत् ॥" इति । अस्ता खि-
लदुरितनिस्तारसरणीन् । अखिलानि च तानि दुरितानि च
पापानि तेषां निस्तारणं नाशानं तस्य सरणिः प्रायश्चित्तायाचरण-
1917
Bhandarkar Oriental
Research Institute