2022-10-27 05:09:37 by Dhunee_Sarayu
This page has been fully proofread once and needs a second look.
मामियं चलिता विलोक्य वृतं वधूनिचयेन ।
सापराधतया मयापि न वारिताऽतिभयेन ।
५४४२
संस्कृत काव्य
५५२७
॥
हरिहरि हतादरतया गता सा कुपितेव ॥ ध्रुवम् ॥ ३ ॥
किं करिष्यति किं वदिष्यति सा चिरं विरहेण ।
किं धनेन जनेन किं
वंशस्थवृत्तम् ॥ २ ॥ उक्तमर्थं गीतेन स्पष्टयति । तत्र पूर्वं ध्रुवपदम् । <pratika>हरीति ।
हरिहरीति खेदे । सा राधा कुपितेव गता । कया हृतादरतया ।
आदरो बहुमानस्तस्य भावस्तया । इति ध्रुवः । अथ पदानि । <pratika>मामियमिति ।
वधूनिचयेन वृतं विलोक्य गतेति ध्रुवपदेनैकवाक्यत्वात्संबन्धः । किंभूता । तादृशी
मया चलितापि सापराधतया न वारिता न निषिद्धा । इह साकूतम् । तस्या गमने
हेतुं जानन्नपि सापराधोऽस्मि । कथमेतस्या अग्रे मयातिभयेन वक्तुं पार्
बुद्ध्या । अतिशयितं भयं यस्येति मयेत्यस्य विशेषणम् । करणे तृतीया । अतिक्रान्तं
भय
वारिता । हरिहरि गतेति विषादाभिनयेन योज्यम् ॥ ३ ॥ <pratika>किमिति ।
मदपराधे मन्निमित्तमेव सा विषादं भुङ्क्त इति आत्मसमत्वेन तामपि गणयन्नाह -
<pratika>सा किं करिष्यतीति ।
तदनु कृतापराधं मां चरणपतितं दृष्ट्वा किं वदिष्यतीत्यपि चार्
दास्यामीत्याह । किं जनेनेति । गोपीजनेन । किं धनेनेति । धनमप्य
अवश्य इति चिन्ता भवेद्यथेति तेन श्लोकेन चिन्ताख्या द्वितीयावस्था ध्वनिता । तदुक्तं
शृङ्गारतिलके
चिन्ता भवेद्यथा ॥
स्यास्य गुर्जरी रागः । प्रतिमठतालः । गीतार्थस्तु
कुपितेव गता । ननु सा कुपिता गतेति त्वया कथं ज्ञातमित्यत आह
मां वधूनिचयेन गोपवधूसमूहेन वेष्टितं विलोक्य दृष्ट्वा चलिता प्रस्थिता । विलोक्येत्यव्य-
वहितपूर्वकाले क्त्वा । तेन गोपवधूवेष्टितं मां दृष्ट्वाऽव्यवहितकाल एव यतश्चलिता ततो
ज्ञायते कुपितेवेति भावः । ननु मा गच्छेति त्वया किमिति न निवारितेत्यत आह
<pratika>सापराधतयेति ।
घेति ।
धेति ।</pratika>अपराधो राधां विहायान्यगोपीभिः सह क्रीडारूपस्तद्युक्ततया ॥ ३ ॥ <pratika>किं करिष्य-
तीति ।
पायं करिष्यतीत्यर्थः । अथ च किं वदिष्यति । किं मम सद्गुणं वदिष्यति दोषान्वा वदिष्य-
तीत्यर्थः । यद्वा । काकुस्वरे किं वदिष्यति । मया सह ( न ) कदाचिद्वार्
[^१
Ph
CC-0 Pt. Chakradhar Joshi and Sons, Dev Prayag, Digitized by eGangotri
व्यवस्थापक- पं. चक्रधरजोशी