2022-10-26 09:33:07 by Dhunee_Sarayu
This page has been fully proofread once and needs a second look.
गीतगोविन्दकाव्यम्
[ सर्ग: २
।
भ्रूवल्लीकमलीकदर्शितभुजामूलोर्ध्वह
गोपीनां निभृतं निरीक्ष्य
नन्तर्मुग्धमनोहरं हरतु वः क्लेशं नवः केशवः ॥ १२ ॥
इति अक्लेशकेशवो नाम द्वितीयः सर्गः ॥ २ ॥
।
मागधी गौडीया च रीतिः ॥ ११ ॥ इदानीं सर्गान्ते कविर्भक्तजनानाशास्ते-
<pratika>सा
नाशं नीता आकाङ्क्षाभिलाषो येन स तथा । अर्थात् गोपीषु । किं कुर्वन् । चिरं
निभृतं यथा स्यात्तथा निरीक्ष्यान्तर्हृदये चिन्तयन् । किं निरीक्ष्येत्यपेक्षायामाह । साकू-
तस्मितं साभिप्रायमीषद्धसितम् । पुनः किम् । आकुलाकुलगलद्धम्मिल्लम् । आकुला-
कुलं कामोद्रे
सितभ्रूवल्ली
भुजायाः मूलं भुजामूलं भुजामूले ऊर्ध्वो यौ हस्तौ भुजामूलोर्ध्वहस्तौ । अलीकं दर्शि
भुजमूलोर्ध्वहस्ताभ्यां स्तनौ यत्र कर्मणि तत् । कासामित्यपेक्षायामाह । गोपीनाम् ।
तच्चतुष्टयं हेतुगर्भवत्त्वेन विशिनष्टि । <pratika>मुग्धमनोहरमिति ।
हरतीति न मत्सदृशस्येति गमिताकाङ्क्षत्वे हेतुः । तदेवाग्रिमे सर्गे प्रकटयिष्यति ।
'
"राधामाधाय हृदये तत्याज व्रजसुन्दरीः
क्षया चरितविशेषेण नवोऽन्यादृश इव ।
लीलया । चेतो न भिद्यते यस्य स वै मुक्तोऽथ वा पशुः ॥" इति वचनात् । अथवा
नूयते स्तूयत इति नवः । अथवा नवस्तरुणः । तरुणं दृष्ट्वा कामिनीनां कामचेष्टा
जायत एव । अथवा तस्मिन्पक्षे गोपीनां निभृतं भावं निरीक्ष्येति व्याख्येयम् । तदा
साकूतस्मितेत्यादि चतुर्णामपि पदानां भावविशेषणपक्षे निक्षेपः । मुग्धमनोहर
क्रियाविशेषणम् । अत्र विदग्धो नायकः । समुच्चयाशिषावलंकृती । शार्दूलविक्री-
डितं वृत्तम् । परिकरोऽलंकारश्च । अत्र यत्सकलकामिनीकामपूरकस्य कामजनकस्य
विलासवतीविलासादिभिरगृह्यस्य यन्नवत्वविशेषणेनान्यादृशत्वमुपपादितं तद्विचार्य-
'
"स्तोकोऽल्पे चातके
शाखावलिप्रियङ्गुषु
प्रोक्ता शिखरिणी बुधैः
[^१
रसमञ्जरीटीकापुस्तके गलितास्ति ।
CC-0Pt. Chakradhar Joshi and Sons, Dev Prayag. Digitized by eGangotri