2022-10-25 07:15:00 by Dhunee_Sarayu
This page has been fully proofread once and needs a second look.
गीतगोविन्दकाव्यम्
रतिरभसंभरेण हसन्तम् ।
[ सर्गः २
सखि हे केशिमथनमुदारम्
रमय मया सह मदनमनोरथभावितया सविकारम् ॥ ध्रुवम् ॥ २ ॥
पदं व्याक्रियते
के
सहितम् । विकारः कामजो भावः कुचोदरादिप्रकट
मूलकुचोदरप्रकटन
केशभ्रंशनसंयमौ च कमितुर्
गेङ्गितम् ॥" इति । रतिचेष्टासहितं यथा स्यात्तथा मदनमनोरथभावितया कामके-
लीच्छाभावितान्तःकरणया । अथवा कथोपलक्षितं रमयेति कृष्णविशेषणत्वेनाह
मदनमनोरथानां भावो विद्यते यस्मिन् स भावी तस्य भावो भाविता तया । किमुक्तं
भवति । यथाहं तस्मिन्नभिलाषवती तथा सोऽपि मयि स्यादिति भावः । एवं शृङ्गार-
रसः संपन्नो भवति । तथा चोक्तम्
संभोगो विप्रलम्भश्च स शृङ्गारो द्विधा मतः ॥
मानसभावसहितमिति कृष्णविशेषणम् । <pratika>इति ध्रुवः ।</pratika> अथ पदानि । <pratika>निभृतेति ।
तमेवोभयनिष्ठं भावं सूचयन्त्याह । किंभूतया मया । निभृतनिकुञ्जगृहं गतया विवि-
"
क्तकुञ्जगेहं गतया ।
वसरोचितं व्याख्यातव्यम् । एतेनाभिसारस्थानमुक्तम् । तदुक्तं भरते
यात्रादौ बन्धनोत्सव
मालवरागः एकताली तालश्च । गीतार्थस्तु
कीदृश्या मया । मदनस्य यो मनोरथ इच्छा तद्युक्तो यो भावो रत्याख्यः स जातो यस्या-
स्तादृश्या । यद्वा । मदनमनोरथेन भावितया प्राप्तया । ननु को वेद मया प्रार्थने कृते
कदाचिन्नायात इत्यत आह । उदारमौदार्यगुणसंयुक्तम् । तथा च त्वत्प्रार्थितमवश्यं स
दास्यत्येवेति भावः । कीदृशं कृष्णम् । सविकारं विकारो मानसो भावस्तत्सहितम् ।
तदान्योन्यानुरागपूर्वकत्वेन शब्दवर
सविकारमिति क्रियाविशेषणन् । विकारः स्तनप्रान्तादि
मदनमनोरथभावितयेत्य
साकाङ्क्षं मुहुरीक्षणं स्खलितता नीवीनिबन्धस्य च । केशभ्रंशन
संदर्शनैः सौभाग्यादिगुणप्रशस्ति
सामर्थ्य
व्याख्याने तारकादित्वादितच् । द्वितीये पक्षे
कीदृश्या मया । निभृत
रात्रौ रहस्येकान्ते निलीय तिरोहितीभूय वसन्तं तिष्ठन्तम् । एवंभूतं मां राधा पश्यत्विति
कुतोऽपि मत्प्रतारणाय संकुचितमात्मानं कृत्वावस्थितमिति भावः । पुनः कीदृश्या ।
[^१
CC-0Pt. Chakradhar Joshi and Sons, Dev Prayag. Digitized by eGangotri