2022-11-12 04:58:30 by Dhunee_Sarayu
This page has been fully proofread once and needs a second look.
गीतगोविन्दकाव्यम् [ सर्गः १२
वक्षो मीलितमक्षि पौरु
तस्याः पाटलपाणिजाङ्कितमुरो निद्राकषाये दृशौ
निर्धौ[^१]तोऽधरशोणिमा विलुलितस्रस्तस्रजो मूर्धजाः ।
का
रेभिः कामशरैस्तदद्भुतमभूत्पत्युर्मनः कीलि
l
राक्षमता । अपि च वक्ष उत्कम्पितं हृदि कम्पो जातः । अपि च । अक्षि मीलितं
दर्शनेऽशक्तं जातम् । अत्रार्थे वृद्धसंमतिमाह -- स्त्रीणामबलानां पौरुषरसो वीररसः
कुतः सिध्यति । अपि तु न कुतोऽपि । केलौ वामा
भानुनाडीसंबन्धात्सुरतान्तकारी कामोद्भवो भवतीति वात्स्यायनमतवेदिनां मतम् ।
तस्मिंश्च ललनानामेवं चेष्टाः प्रसिद्धाः । अथवा रतारम्भादुपरि इति योजना । इदमेव
वाक्यं निरपेक्षं व्याख्येयम् । अत्र दोष्णोर्वल्लित्वेन विशेषणं शैथिल्ये औचितीमा-
वहति । अत्र
संभोगाख्यः शृङ्गारो रसः । कुतः सिध्यतीत्यनेन समरसकरणं व्यज्यते । गीत्यादि
प्रसिद्धम् ।
संभोगे रस उत्तमे ॥ रागे कर्पटबङ्गाले स पौरुषरसात्परः । प्रेम्णा विलासनामा
प्रबन्धो माधवप्रियः ॥" इति पौरुषरसप्रेमविलासनामा षड्विंशः प्रबन्धः ॥ ४ ॥
इदानीं संभोगसंतुष्ट्याऽऽसर्गसमाप्तेः संभोगान्ते लीलामाह -
पञ्चभिः कामशरैः पत्युः श्रीकृष्णस्य मनः कीलितम् । तदेतदद्भुतमाश्चर्यकारि
अभूत् । किंभूतैः कामशरैः । इत्यनेन प्रकारेण प्रातर्दृशोर्निखातैः । बाणास्तु
T:
सप्रायं साहसबहुलं कान्तजयाय तदुपरि तस्य कान्तस्योपरि किंचिल्लोकोत्तरं प्रारम्भि
पुरुषायितमारब्धम् । यत्संभ्रमात्संवेगात्तस्या राधिकाया जघनस्थली निष्पन्दा निश्चला
जाता । दोर्वल्लिर्बाहुलता शिथिलिता शिथिलीभूता । वक्षो हृदयमुत्कम्पितम् । अक्षि मुद्रि-
तम् । ततः स्त्रीणां पौरुषरसः पराक्रमाभिलाषः कथं सिध्यति । अपि तु न सिध्यत्येवे-
त्यर्थः ।
<pratika>तस्या इति ।</pratika> एतैः कामशरैः पत्युर्दृशोर्लोचनयोः प्रातर्निखातैर्मनः कीलितं विद्धम् ।
इत्यद्भुतमाश्चर्यम् । अन्यत्र निखातैर्
तस्या राधायाः पाटलेन श्वेतरक्तेन पाणिजेन नखेनाङ्कितमुरः । निद्राकषाये निद्रया
[^१
श्लोकः समुपलभ्यते -
'
"त्वामप्राप्य मयि स्वयंवरपरां क्षीरोदतीरोदरे
शङ्के सुन्दरि कालकूटमपिबन्मूढो मृडानीपतिः ।
इत्थं पूर्वकथाभिरन्यमनसो नि
राधायाः स्तनकोरकोपरि चलन्नेत्रो हरिः पातु वः ॥"
CC-0 Pt. Chakradhar Joshi and Sons, Dev Prayag. Digitized by eGangotri