This page has been fully proofread once and needs a second look.

गीतगोविन्दकाव्यम्
 
[ सर्गः ५
 
<bold>गुर्जरीरागेण एकतालीतालेन गीयते ॥ प्र० ॥ ११ ॥
</bold>
 
रतिसुखसारे गतमभिसारे मदनमनोहरवेशम् ।
 

न कुरु नितम्बिनि गमनविलम्बनमनुसर तं हृदयेशम् ॥ १ ॥

 
धीरसमीरे यमुनातीरे वसति वने वनमाली ।

गोपीपीनपयोधरैर[‍^१]मर्दनचञ्चलकरयुगशाली ॥ ध्रुवम् ॥
 
८०
 
-
 

 

 
कामपूरकतीर्थे येन यस्मात्सिद्धिराप्ता स तमेव ध्यायञ्जपन् निर्भरपरीरम्भामृतं मोक्षं

वाञ्छतीत्युक्तिलेशः । शार्दूलविक्रीडितं वृत्तम् । अत्र काव्यलिङ्गमलंकारः ॥२॥ सांप्रतं

तमभिमुखमभिसर्तुतुं राधां त्वरयति ॥ तत्र पूर्वं ध्रुवपदं व्याक्रियते
- - <pratika>धीरसमीर

इति । </pratika>इति पदार्थपाठः कुत्रचिदस्ति । गोपीपीनपयोधरमर्दनचपलेन करयुगलेनाढ्य

इत्यर्थः। '"आढ्यः शालिनि विख्यातः'"। हे राधे, यमुनातीरे वने । यमुनातीर विषये वने ।

अथवा वेतसवने वनमाली श्रीकृष्णो वसति । किंभूते वने । धीरसमीरे मन्दवायुनि ।

एतेन वायोस्त्रैविध्यमुक्तम् । तस्याश्च स्थानेनोत्कण्ठा जनिता । इति ध्रुवः ॥ र ति <pratika>रतिसुखेति ।
</pratika>
हे नितम्बिनि, तं वनमालिनमनुसर । गमन विलम्बनमभिसाराय कालातिक्रमं न कुरु,

नितम्बिनी हि बृहन्नितम्बत्वाच्चलितुं न शक्नोतीति तां त्वरयति । किंभूतम् । अभि-

सारे संकेतस्थाने गतम्। किंभूतेऽभिसारे । रतिसुखसारे रतिसौख्यप्रधाने । किंभूतं तम् ।

मदनवत्कामवन्मनोहरवेशम् । पुनः किंभूतम् । हृदयेशं मनस ईशम् । तव मनस्त-

दधीनमित्यर्थः । अथवा हृदये वर्तमानं तं वनमालिन मिति योज्यम् । किंभूतम् ।
 
-
 

 
जपन्ञ्झटिति फलसिद्धिर्भवतीति ध्वनितम् । तदुक्तं मञ्जूषायाम् – '-- "गृहे गोष्ठवनारामनदी-

नागसुरालये । अनुग्रहाद्गुरोः सिद्धिः शीघ्रं स्यादुत्तरोत्तरम्'" इति । '"मुक्तिः कैवल्यनिर्वा-

णश्रेयोनिःश्रेयसामृतम्'" इत्यमरः ॥ २ ॥ किंचित्प्रसादोन्मुखीं राधां वेगेन गमनाय त्वरयि -

तुमाह -- <pratika>रतिसुखेति । </pratika>गीतस्यास्य गुर्जरीरागः एकतालीताल:लः । गीतार्थस्तु -- हे नितम्बिनि

प्रशस्तनितम्बवति, हृदयेश्वरं कृष्णमनुसर गच्छ । गमनविलम्बनं गमने कालक्षेपं मा कुरु ।

कीदृशं तम् । अभिसारेऽभिसरणस्थाने गतं प्राप्तम् । कीदृशेऽभिसारे । रतिसुखस्य सारमुत्कृ-

ष्टफलं यत्र तादृशे । पुनः कीदृशम् । मदनस्य कामस्येव मनोहरश्चित्तहरणक्षमो वेशो
यस्य तम् । '

यस्य तम् । "
आकल्पवेशौ नेपथ्यं'" इत्यमरः । '"वेशो वेश्यागृहे प्रोक्तो नेपथ्ये गृहमात्रके'
"
इति विश्वः ॥ १ ॥ अभिसारस्थलमेवाह -- <pratika>धीरसमीर इति ।</pratika> यमुनातीरे वने वनमाली

वनमालाशाली कृष्णो वसति । कीदृशे वने । धीरो मन्दः समीरो वायुर्यत्र

तादृशे । अत्र '"धीरे'" इति पदेन वायोर्मन्दत्वं '"यमुनातीर'" इत्यनेन शैत्यं '"वने'" इत्यनेन

सौगन्ध्यमुक्तम् । कीदृशो वनमाली । गोपीनां पीनपयोधरमर्दनेन चञ्चञ्च्चञ्चलं यत्करयुगं तेन

शालते शोभत इति तथा । पाठान्तरे तु गोपीपीनपयोधरपरिसरस्य मांसलस्तन प्रान्तस्य

मर्दनं यत्करयुगं हस्तयुगलं तेन शालितं शोभितं शीलं यस्य तादृशः । '"समीरमारुतम-

रुज्जगत्प्राणसमीरणाः'" इत्यमरः । '"धीर:रः पण्डितमन्दयोः'" इति धरणिः ॥ इति ध्रुवः ॥ यदि
 

 

 
[‍^
'घर .] "धरपरिसरमर्दनकर' '" "मर्दनचञ्चत्कर'" इति पाठान्तरम् ।
 
CC-0 Pt. Chakradhar Joshi and Sons, Dev Prayag. Digitized by eGangotri