गद्यत्रयं रामानुजकृतं सटीकम् /76

← | →

2023-04-24 15:38:10 by jayusudindra

This page has been fully proofread once and needs a second look.

44
 
-
 
स्वच्छन्दानुवृत्ति -स्वरूप- स्थिति- स्तिति-प्रवृत्तिभेद-
-
 

अशेष- शेषतैकरतिरूप - -नित्य-निरवद्य- निरतिशय -ज्ञान - -क्रियैश्वर्यादि-
शरणागतिगद्यम् -
 
-
 

श्रु.भा. - अथ परिजनः, - सजातीय विजातीयव्यावर्तकाकारविशिष्टं- स्वरूपम् ;
तस्य प्रतिनियतकालसम्बन्धः - स्थितिः, ईश्वरेच्छां ज्ञात्वानुवर्तते नित्यसिद्धाः, संसारिणस्तु
तदनभिज्ञाः, तत्सङ्कल्पात्प्रवर्तन्त इति भिदा
अभिप्रेता । भेदः - स्वरूपस्थितिप्रवृत्तिविशेषः,
यद्वा संसारिभ्यो नित्यानां व्यावर्तकधर्माः, स्वच्छन्दानुवृत्तिस्वरूपस्थितिप्रवृत्तय इत्यर्थः
नित्यनिरवद्य इति मुक्तव्यावृत्तिः । क्रिया - कैङ्कर्यम् । ऐश्वर्यम् - देहेन्द्रियादि नियमनम् ।
 
।
 
URUAHAYAÜRÜNÜDÜZURUAURUPURUAURUAHAUAGAYAGAYAGAYA
 
-
 

र.र. क्वचिद्वल्लभतया क्वचिन्नायकतया निर्देशस्य तत्तद्देव्यनुगुणं तात्पर्यं ग्राह्यम् ।
एवं देवीपर्यन्तैः आम्रेडितातिशयस्य परमभोग्यस्य अरण्यचन्द्रिका त्वव्युदासाय
नित्यभोक्तृवर्गमाह स्वच्छन्द इति । 'सूरयो हि'[^1] स्वाम्यभि मतं स्वयं साक्षात्कृत्या आत्मात्मीयं
सर्वं तदर्थं विनियुज्य तमनुवर्तन्त इति ज्ञापनाय स्वच्छन्दानुवृत्ति इत्युक्तम् । स्वशब्दः
पूर्वोक्तवदीश्वरविषयः । स्थितिः इह स्वरूपस्य सर्वकालानुवृत्तिः । प्रवृत्तिः एषां कैङ्कर्यरूपो

व्यापारः । स्वरूपादीनां भेदः तत्तत्प्रतियोग्यपेक्षया विलक्षणव्यवहारहेतु- भूताकारः ।
 

अशेष इत्यादिकं व्याख्यातम् । स्वरूपनित्यत्वे सर्वात्मसाधारणेऽपि सूरिषु विशेषत
उक्तेन 'सदा'[^1] सर्वज्ञत्वलक्षणेन नित्यत्वेन मुक्तव्यावृत्तिः, नित्य निरवद्यतया वा । निरवद्यत्वं
हि दुःखादिदोषगन्धरहितत्वम् । यथोक्तम् 'हताखिलक्लेशमलैस्स्वभावतः' (स्तो.र.४१) इति ।
ज्ञानादि विशेषणं वा नित्यनिरवद्यत्वम्; तेन कैङ्कर्ये स्वाधीनस्वार्थ कर्तृत्वभोक्तृत्व-
[^3]-भ्रमराहित्यसिद्धिः ।
 

ज्ञानस्य निरतिशयत्वं ईश्वरज्ञानवत्सर्वविषयत्वम् । क्रियाया ऐश्वर्यस्य च

निरतिशयत्वं कैडूर्यमात्रे स्थाप्यम् । सर्वविषयत्वे तु परवत्सर्वशरीरत्वादि- प्रसङ्गः । अत
' एव'[^4] शक्तानामपि जगद्व्यापारेषु उदासीनत्वमित्यापाता-स्तिकपक्षोऽपि निरस्तः । प्रवृत्तिशब्देन
क्रियायाः पृथङ्निर्दिष्टत्वात् अत्र क्रियाविषयम् ऐश्वर्यम् इति वा योज्यम् । तदप्येषां
परार्थं पराधीनञ्च । आदिशब्देन कैङ्कर्यानुगुणबलवीर्यादिसंग्रहः ।
 
।
 

 
 
 
[^1]. सूरयोऽपि आ ।
[^2]. सर्वदा - अ ।
[^3]. कर्तृत्व - आ ।
[^4]. एव हि - अ ।