2023-06-19 14:42:08 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
40
ध्वन्यालोकपारिभाषिकपदकोशः
औचित्यं रससिद्धस्य स्थिरं काव्यस्य जीवितम् । इति,
उचितस्थानविन्यासादलण्कृतिरलङ्कृतिः ।
औचित्यादच्युता नित्यं भवन्त्येव गुणाः गुणाः ॥
इति च औचित्यस्य विषये क्षेमेन्द्रस्याभिप्रायः । तेनोदाह्रियते
अस्मिन सन्दर्भ -
कण्ठे मेखलया नितम्बफलके तारेण हारेण वा
पाणौ नूपुरबन्धनेन चरणे केयूरपाशेन वा ।
शौर्येण प्रणते रिपौ करुणया नायान्ति के हास्यता-
मौचित्येन विना रुचिं प्रतनुते नालण्कृतिर्नो गुणाः ॥ इति ।
क्षेमेन्द्रपूर्ववर्तिषु भरतादयः केचनाचायः औचित्यप्रस्ता
वमकुर्वन्। तत्र भरतेन
-
अदेशजो हि वेषस्तु न शोभां जनयिष्यति ।
मेखलोरसि बन्धे च हास्यायैवोपजायते ॥ इत्यवोचि ।
अनौचित्यादृते नान्यद्रसभङ्गस्य कारणम् ।
औचित्योपनिबन्धस्तु रसस्योपनिषत्परा ॥
इति आनन्दवर्धनो जगाद ॥
औपाधिको धर्मः
उपाधिगतः धर्मः औपाधिकधर्मः । उपाधिः - धर्मचिन्ता;
छलम्; विशेषणम्; न्यायमतानुसारम् पदार्थविभाजकोपाधिमत्त्वम्,
ध्वन्यालोकपारिभाषिकपदकोशः
औचित्यं रससिद्धस्य स्थिरं काव्यस्य जीवितम् । इति,
उचितस्थानविन्यासादलण्कृतिरलङ्कृतिः ।
औचित्यादच्युता नित्यं भवन्त्येव गुणाः गुणाः ॥
इति च औचित्यस्य विषये क्षेमेन्द्रस्याभिप्रायः । तेनोदाह्रियते
अस्मिन सन्दर्भ -
कण्ठे मेखलया नितम्बफलके तारेण हारेण वा
पाणौ नूपुरबन्धनेन चरणे केयूरपाशेन वा ।
शौर्येण प्रणते रिपौ करुणया नायान्ति के हास्यता-
मौचित्येन विना रुचिं प्रतनुते नालण्कृतिर्नो गुणाः ॥ इति ।
क्षेमेन्द्रपूर्ववर्तिषु भरतादयः केचनाचायः औचित्यप्रस्ता
वमकुर्वन्। तत्र भरतेन
-
अदेशजो हि वेषस्तु न शोभां जनयिष्यति ।
मेखलोरसि बन्धे च हास्यायैवोपजायते ॥ इत्यवोचि ।
अनौचित्यादृते नान्यद्रसभङ्गस्य कारणम् ।
औचित्योपनिबन्धस्तु रसस्योपनिषत्परा ॥
इति आनन्दवर्धनो जगाद ॥
औपाधिको धर्मः
उपाधिगतः धर्मः औपाधिकधर्मः । उपाधिः - धर्मचिन्ता;
छलम्; विशेषणम्; न्यायमतानुसारम् पदार्थविभाजकोपाधिमत्त्वम्,