2023-06-19 14:42:03 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
ध्वन्यालोकपारिभाषिकपदकोशः
21
स्वयमुत्प्रेक्षणीयाः । एतच्च सर्व पदवाक्यरचनाद्योतनोक्त्यैव
गतार्थमपि वैचित्र्येण व्युत्पत्तये पुनरुक्तम् ।
अलक्ष्यक्रमध्वनौ समासव्यञ्जकत्वम्
यदापि कविनिबद्धो वक्ता रसभावरहितस्तदा स एव,
यदा तु कविः कविनिबद्धो वा वक्ता रसभावसमन्वितो रसश्च
प्रधानाश्रितत्वाद्ध्वन्यात्मभूतस्तदा नियमेनैव तत्रासमासामध्यम-
समासे एव सङ्घटने। करुणविप्रलम्भशृङ्गारयोस्त्वसमासवै
सङ्घटना। एवं च दीर्घसमासा सङ्घटना समासानामनेकप्रकार-
सम्भावनया कदाचिद्रसप्रतीति व्यवदधातीति तस्यां नात्यन्तमभि-
निवेशः शोभते। विशेषतोऽभिनेयार्थे काव्ये, तोऽन्यत्र च
विशेषतः करुणविप्रलम्भशृङ्गारयोः। तयोर्हि सुकुमारतरत्वात्स्व-
ल्पायामप्यस्वच्छतायां शब्दार्थयोः प्रीतितिर्मन्थरीभवति ।
रसान्तरे पुनः प्रतिपाद्ये रौद्रादौ मध्ममसमासा सङ्घटना
कदाचिद्धीरोद्धतनायकसम्बन्धव्यापाराश्रयेण दीर्घसमासापि वा
।दाक्षेपाविनाभाविरसोचितवाच्यापेक्षया न विगुणा भवतीति सापि
•ात्यन्तं परिहार्या ।
सर्वासु च सङ्घटनासु प्रसादाख्यो गुणो व्यापी । स हि
सर्वससाधारणः सर्वसङ्घटनासाधारणश्चेत्युक्तम् । प्रसादातिक्रमे
हासमासापि सङ्घटना करुणविप्रलम्भशृङ्गारौ न व्यनक्ति।
21
स्वयमुत्प्रेक्षणीयाः । एतच्च सर्व पदवाक्यरचनाद्योतनोक्त्यैव
गतार्थमपि वैचित्र्येण व्युत्पत्तये पुनरुक्तम् ।
अलक्ष्यक्रमध्वनौ समासव्यञ्जकत्वम्
यदापि कविनिबद्धो वक्ता रसभावरहितस्तदा स एव,
यदा तु कविः कविनिबद्धो वा वक्ता रसभावसमन्वितो रसश्च
प्रधानाश्रितत्वाद्ध्वन्यात्मभूतस्तदा नियमेनैव तत्रासमासामध्यम-
समासे एव सङ्घटने। करुणविप्रलम्भशृङ्गारयोस्त्वसमासवै
सङ्घटना। एवं च दीर्घसमासा सङ्घटना समासानामनेकप्रकार-
सम्भावनया कदाचिद्रसप्रतीति व्यवदधातीति तस्यां नात्यन्तमभि-
निवेशः शोभते। विशेषतोऽभिनेयार्थे काव्ये, तोऽन्यत्र च
विशेषतः करुणविप्रलम्भशृङ्गारयोः। तयोर्हि सुकुमारतरत्वात्स्व-
ल्पायामप्यस्वच्छतायां शब्दार्थयोः प्रीतितिर्मन्थरीभवति ।
रसान्तरे पुनः प्रतिपाद्ये रौद्रादौ मध्ममसमासा सङ्घटना
कदाचिद्धीरोद्धतनायकसम्बन्धव्यापाराश्रयेण दीर्घसमासापि वा
।दाक्षेपाविनाभाविरसोचितवाच्यापेक्षया न विगुणा भवतीति सापि
•ात्यन्तं परिहार्या ।
सर्वासु च सङ्घटनासु प्रसादाख्यो गुणो व्यापी । स हि
सर्वससाधारणः सर्वसङ्घटनासाधारणश्चेत्युक्तम् । प्रसादातिक्रमे
हासमासापि सङ्घटना करुणविप्रलम्भशृङ्गारौ न व्यनक्ति।