2023-06-23 07:17:06 by jayusudindra
This page has been fully proofread once and needs a second look.
ध्वन्यालोकपा
५) सन्धिनिरोधः, ग्रथनं, निर्णयः, परिभा
आनन्दः, समयः, उपगुहनं, भाषणं, पूर्ववाक्यं, काव्यसंहारः,
प्रशस्तिश्च चतुर्दश निर्वहणसन्धेः अङ्गानि भवन्ति।
एतेषां चतुष्षष्ट्यङ्गानां लक्षणान्युदाहरणानि च
नाट्यशास्त्रे, दशरूपके, साहित्यदर्पणे तदितरेषु च रूपकलक्षण-
निरूपणग्रन्थेषूपलभ्यते। परन्तु लक्षणकथनावसरे ग्रन्थकर्तृषु
स्वल्पमतभेदास्तु सन्ति।
एवंविधसन्धिसन्ध्यङ्गकल्पनेन इष्टार्थस्य रचना,
वृत्तान्तस्यानुपक्षयः, प्रयोगस्य रागप्राप्तिः, गोप्यानां विषयाणां
निगूहनं ( गोप्यगुप्तिः), आश्चर्यवदभिख्यानं, प्रकाश्यानां
प्रकाशनमिति षट् प्रयोजनानि सिद्ध्यन्ति इति मुनेः आचार्य
भरतस्य मतम् ।
यद्यपि रुपकलक्षणकारैः एतानि नाटाकसन्धिसन्ध्य-
ङ्गानीति कथ्यन्ते भामहादीनामभिप्रायें एतानि महाकाव्यादिपद्य-
काव्येषु, कथाख्यायि-कादिगद्यप्रबन्धेषु च सम्भवितुमर्हन्ति ।
समर्पकत्वम्
अन्यस्य कस्यचित् उत्कर्षार्थं आत्मनः सर्वस्वमपि
अन्यसात्करणशीलता समर्पकत्वम् ।
उत्कृष्टस्य व्यङ्ग्यार्थस्य प्रतीत्यर्थं वाचकः, तस्यार्थः
वाच्यश्च गौणत्वं यातः । इदमेकं समर्पकत्वस्योदाहरणम् ।