2023-05-18 02:10:14 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
उच्छ्वासः ] पदचन्द्रिका-भूषणा-लघुदीपिकासहितम् ।
J
ज्ञानसाध्यः प्रायो दुःसंपाद एव, द्वितीयस्तु सर्वस्यैव सुलभः कुल-
धर्मानुष्ठायिनः । तदशक्यारम्भादुपरम्य मातुर्मते वर्तस्व' इति सानु-
कम्पमभिहिता 'यदीह भगवत्पादमूलमशरणम् शरणमस्तु मम
कृपणाया हिरण्यरेता देव एव' इत्युदमनायत । स तु मुनिरनुविमृश्य
गणिकामातरमवदम् – 'संप्रति गच्छ गृहान् । प्रतीक्षस्व कानिचि-
हिनानि यावदियं सुकुमारा सुखोपभोगसमुचिता सत्यरण्यवास-
व्यसनेनोद्वेजिता भूयोभूयश्चास्माभिर्विबोध्यमाना प्रकृतावेव
स्थास्यति' इति । 'तथा' इति तस्याः प्रतियाते स्वजने सा गणिका
तमृषिमलघुभक्तिर्गौतोद्गमनीयवासिनी नात्यादृतशरीरसंस्कारा वन-
तरुपोवालवालपूरणैर्देवतार्चन कुसुमोच्चयावचयप्रयासर्नैकैविकल्पोप-
पदचन्द्रिका ।
डाच्प्रत्ययः
। प्रथमोऽपवर्गः । दुःसंपादो दुःसाध्यः । अशक्यारम्भात्तपस
इत्यर्थः । अशरणमरक्षितृ । 'शरणं गृहरक्षित्रोः' । 'हिरण्यरेता हुत-
भुग्दहनः' इत्यमरः । उदमनायत उन्मना अभवत् । स इति । स मुनिः ।
संप्रतीदानीम् । गृहान् । 'गृहाः पुंसि च भूनयेव' इत्यमरः । प्रकृतौ स्वभावे ।
अलघुभक्तिर्दृढभक्तिः । धौतोद्गमनीयेति । धौतं यदुगमनीयं तद्वस्ते सा
तद्वासिनी । 'तत्स्यादुद्गमनीयं यद्धौतयोर्वस्त्रयोर्युगम्' इत्यमरः । धौतोद्गमनीयमि
त्यत्र 'विशिष्टवाचकानाम्' इति वचनाद्विशेष्यपरतया व्याख्येयम् । नात्याह-
तेति । नात्यादृतो नादरितः शरीरस्य संस्कारः परिकर्मादिर्यया सा । वनतरूणां
पोता बालवृक्षास्तेषामालवालानि । देवतार्चनं देवपूजा तदर्थ कुसुमानि पुष्पाणि
तेषामुच्चयः समूहस्तस्यावचयो ग्रहणं तत्प्रयासैः श्रमैः नैका अनेका ये विकल्पा
मेदाः । 'विकल्पः संशये मेदे' इति वररुचिः । उपहारकर्मभिर्बलिकर्मभिः ।
भूषणा ।
स्यते मरिष्यति । दुःखकरो दुःखदः । 'दुःखात्प्रातिलोये (५४६४)
इति डाच् । संप्रतीति । 'लोकप्रवादानुकृतिर्लोकोक्तिरिति भण्यते इति
लक्षणाल्लोकोक्तिरलंकारः । उदमनायतोन्मना इवाभवत्
उदमनायतोन्मना इवाभवत् । 'कर्तुः क्यङ्-'
( ३।१।११ ) इत्याचारक्यङन्तः
। 'दुर्मना विमना अन्तर्मनाः स्यादुत्क
उन्मनाः' । इत्यमरः । उद्गमनीयं वस्त्रयुगम् । 'तत्स्यादुद्गमनीयं यद्धौतयोर्वस्त्र-
योर्युगम्' इत्यमरः । उच्चयस्तरोरादानम् । अवचयो भूमेः । नैकविध-
विकल्पोऽनेकप्रकारः । 'विकल्पः संशये मेदे' इति वररुचिः । 'बलिः
लघुदीपिका ।
संस्थानं मरणं मतम्' । उदमनायतोन्मना अभवत् । उद्गमनीयं वस्त्रद्वयम् ।
'तत्स्यादुद्गमनीयं यद्धौतयोर्वस्त्रयोर्युगम्' । नैक विधविकल्पो नैकप्रकारः । 'विकल्पः
संशये मेदे' इति वररुचिः । 'बलि: पूजोपहारः स्यात्' । त्रिवर्गो धर्मार्थकामाः
पाठा० - १ 'नैकविधविकल्प'.
८ द० कु०
J
ज्ञानसाध्यः प्रायो दुःसंपाद एव, द्वितीयस्तु सर्वस्यैव सुलभः कुल-
धर्मानुष्ठायिनः । तदशक्यारम्भादुपरम्य मातुर्मते वर्तस्व' इति सानु-
कम्पमभिहिता 'यदीह भगवत्पादमूलमशरणम् शरणमस्तु मम
कृपणाया हिरण्यरेता देव एव' इत्युदमनायत । स तु मुनिरनुविमृश्य
गणिकामातरमवदम् – 'संप्रति गच्छ गृहान् । प्रतीक्षस्व कानिचि-
हिनानि यावदियं सुकुमारा सुखोपभोगसमुचिता सत्यरण्यवास-
व्यसनेनोद्वेजिता भूयोभूयश्चास्माभिर्विबोध्यमाना प्रकृतावेव
स्थास्यति' इति । 'तथा' इति तस्याः प्रतियाते स्वजने सा गणिका
तमृषिमलघुभक्तिर्गौतोद्गमनीयवासिनी नात्यादृतशरीरसंस्कारा वन-
तरुपोवालवालपूरणैर्देवतार्चन कुसुमोच्चयावचयप्रयासर्नैकैविकल्पोप-
पदचन्द्रिका ।
डाच्प्रत्ययः
। प्रथमोऽपवर्गः । दुःसंपादो दुःसाध्यः । अशक्यारम्भात्तपस
इत्यर्थः । अशरणमरक्षितृ । 'शरणं गृहरक्षित्रोः' । 'हिरण्यरेता हुत-
भुग्दहनः' इत्यमरः । उदमनायत उन्मना अभवत् । स इति । स मुनिः ।
संप्रतीदानीम् । गृहान् । 'गृहाः पुंसि च भूनयेव' इत्यमरः । प्रकृतौ स्वभावे ।
अलघुभक्तिर्दृढभक्तिः । धौतोद्गमनीयेति । धौतं यदुगमनीयं तद्वस्ते सा
तद्वासिनी । 'तत्स्यादुद्गमनीयं यद्धौतयोर्वस्त्रयोर्युगम्' इत्यमरः । धौतोद्गमनीयमि
त्यत्र 'विशिष्टवाचकानाम्' इति वचनाद्विशेष्यपरतया व्याख्येयम् । नात्याह-
तेति । नात्यादृतो नादरितः शरीरस्य संस्कारः परिकर्मादिर्यया सा । वनतरूणां
पोता बालवृक्षास्तेषामालवालानि । देवतार्चनं देवपूजा तदर्थ कुसुमानि पुष्पाणि
तेषामुच्चयः समूहस्तस्यावचयो ग्रहणं तत्प्रयासैः श्रमैः नैका अनेका ये विकल्पा
मेदाः । 'विकल्पः संशये मेदे' इति वररुचिः । उपहारकर्मभिर्बलिकर्मभिः ।
भूषणा ।
स्यते मरिष्यति । दुःखकरो दुःखदः । 'दुःखात्प्रातिलोये (५४६४)
इति डाच् । संप्रतीति । 'लोकप्रवादानुकृतिर्लोकोक्तिरिति भण्यते इति
लक्षणाल्लोकोक्तिरलंकारः । उदमनायतोन्मना इवाभवत्
उदमनायतोन्मना इवाभवत् । 'कर्तुः क्यङ्-'
( ३।१।११ ) इत्याचारक्यङन्तः
। 'दुर्मना विमना अन्तर्मनाः स्यादुत्क
उन्मनाः' । इत्यमरः । उद्गमनीयं वस्त्रयुगम् । 'तत्स्यादुद्गमनीयं यद्धौतयोर्वस्त्र-
योर्युगम्' इत्यमरः । उच्चयस्तरोरादानम् । अवचयो भूमेः । नैकविध-
विकल्पोऽनेकप्रकारः । 'विकल्पः संशये मेदे' इति वररुचिः । 'बलिः
लघुदीपिका ।
संस्थानं मरणं मतम्' । उदमनायतोन्मना अभवत् । उद्गमनीयं वस्त्रद्वयम् ।
'तत्स्यादुद्गमनीयं यद्धौतयोर्वस्त्रयोर्युगम्' । नैक विधविकल्पो नैकप्रकारः । 'विकल्पः
संशये मेदे' इति वररुचिः । 'बलि: पूजोपहारः स्यात्' । त्रिवर्गो धर्मार्थकामाः
पाठा० - १ 'नैकविधविकल्प'.
८ द० कु०