2023-05-25 15:09:16 by Lakshmainarayana achar

This page has been fully proofread once and needs a second look.

दशकुमारचरितम् । [ पूर्वपीठिकायां
 
शास्त्रनिकरचातुर्यं कौटिल्य कामन्दकी यादिनीतिपटलकौशलं वीणा-
द्यशेषवाद्यदाक्ष्यं संगीतसाहित्यहारित्वं मणिमन्त्रौषधादिमायाप्र-
पञ्चचञ्चुत्वं मातङ्गतुरङ्गादिवाहनारोहणपाटवं विविधायुधप्रयोगच-
[^१]चणत्वं चौर्यदुरोदरादिकपटकलाप्रौढत्वं च तत्तदाचार्येभ्यः सम्यग्ल-
ब्ध्वा यौवनेन विलसन्तं कृत्येष्वनलसं तं कुमारनिकरं निरीक्ष्य म-
हीवल्लभः सः 'अहं शत्रुजनदुर्लभः' इति परमानन्दममन्दमविन्दत ॥

 
इति श्रीदण्डिनः कृतौ दशकुमारचरिते कुमारोत्पत्तिर्नाम प्रथम उच्छ्रासः ।
 
M
 
२४
 

 
द्वितीयोच्छ्रावासः ।
 

 
अथैकदा वामदेवः सकलकलाकुशलेन कुसुमसायकसंशयि-

तसौन्दर्येण कल्पितसोदर्येण साहसा पहसितकुमारेण सुकुमारेण

जयध्वजातपवारण[^२]कुलिशाङ्कितकरेण कुमारनिकरेण परिवेष्टितं
राजानमानतशिरसं समभिगम्य तेन तां कृतां परिचर्यामङ्गीकृत्य
निजचरणकमलयुगलमिलन्मधुकरायमाणकाकपक्षं विदलिष्यमाण-

 
दयः । इतिहासः पुरावृत्तकथनम् । चित्रकथा रम्यकथाः । एतैः सर्वैः सहिते
पुराणगणे ब्राह्माभ्ग्न्यादिपुराणसमुदाये नैपुण्यम् । धर्मशास्त्रं स्मृतयः । शब्दशास्त्रं
व्याकरणम् । ज्योतिःशास्त्रं प्रसिद्धम् । तर्कशास्त्रं न्यायः । मीमांसा पूर्वोत्तरमेभेदेन

प्रसिद्धं शास्त्रम् । निकरः समूहः । कौटिल्यश्चाणक्यस्तत्प्रणीतं कामन्दकीयमिति
प्रसिद्धम् । दाक्ष्यं दक्षता । साहित्यं शिल्पं नृत्यादिकलाः । हारित्वं मनोहारित्वम् ।
मायाप्रपञ्चः कपटप्रबन्धः । चबुलंञ्चुत्वं कुशलवम् । 'तेन वित्तञ्च टुप्चण चुप्चणपौ' ( ५१२ ।

२६ ) इति चञ्चुप् । मातङ्गो गजः । तुरङ्गोऽश्वः । पाटवं पटोर्भावः । चणत्वं कौश-
लम् । 'तेन वित्तः -तश्चञ्चुप्चणपौ ' ( ५ ॥२॥२६ ) इति चणन् ञ्चुप्। दुरोदरं द्यूतम् । तत्तदाचार्ये-
भ्यस्तेषु तेषु शास्त्रेषु निष्णातेभ्य आचार्येभ्य इत्यर्थः । विलसन्तं शोभमानम् ।

अनलसमुद्यमशीलम् । महीवल्लभो राजा राजहंसः ॥
 

 
इति श्रीदशकुमारचरितपूर्वपीठिकाव्याख्यायां
पदद्

पद
दीपिकायां प्रथम उच्छ्रावासः ॥
 

 
अथेति । सकलकलासु कुशलस्तेन । कुसुमसायकः कामः । संशयितं संशया-
कुलम् । कल्पितं रचितं सोदर्यं बन्धुता । सादृश्यमिति यावत् । येन तथा । साह-
सेनापसितो घिधिक्कृतः कुमारो गुहो येन सः । जयध्वजः पताका । आतपवारणं

छत्रम् । कुलिशं वज्रम् । एतै रेखामात्रैरङ्कितौ करौ यस्य तेन । परिवेष्टितं परिवृतम् ।
आनतं शिरो यस्य तम् । अङ्गीकृत्य प्रतिपद्य । निजौ ( अर्थाद्वामदेवस्य ) चरणौ
 
पाठ० -

 
[^
]G. 'चुबुञ्चुत्वं', 'चाटवं', 'चतुरत्वम्'.
[^
]G. 'कलशाङ्कित'.
[^
]G. 'गलनून्'.