2023-05-18 02:10:36 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
१६८
दशकुमारचरितम् ।
चतुर्थोच्छ्वासः ।
[ चतुर्थः
देव, सोऽहमप्येभिरेव सुहृद्भिरेककर्मोर्मिमालिनेमिभूमिवलयं
परिभ्रमन्नुपासरं कदाचित्काशीपुरीं वाराणसीम् । उपस्पृश्य मणि-
भङ्ग निर्मलाम्भसि मणिकर्णिकायामविमुक्तेश्वरं भगवन्तमन्धक-
मथनमभिप्रणम्य प्रदक्षिणं परिभ्रमन्पुरुषमेकमायामवन्तमायसप-
रिघपीवराभ्यां भुजाभ्यामाबध्यमानपरिकरमविरत रुदितोच्छूनताम्र-
दृष्टिमद्राक्षम् । अतर्कयं च – 'कर्कशोऽयं पुरुषः, कार्पण्यमिव
वर्षति क्षीणतारं चक्षुः, आरम्भश्च साहसानुवादी, नूनमसौ प्राण-
पदचन्द्रिका ।
इदानीमर्थपाल: स्वचरितमभिधातुमुपचक्रमे – देव, सोऽहमिति । एकक-
र्माल्पकार्यः । कर्म च भवदन्वेषणमिति । ऊर्मिमालिनेमिं समुद्रावधिकां भूमिम् ।
'नेमिस्तु चक्रधारायां सीमधर्मव्यवस्थयोः' इत्यजयः । वलयं भूमण्डलम् । उपा-
सर गतवान् । उपस्पृश्य स्नाला । मणिभङ्गो रत्नशकलं तद्वन्निर्मलं शुद्धमम्भो
जलं यस्यास्तथा ताम् । अन्धकमथनमन्धकासुरसंहारकम् । प्रदक्षिणं परिभ्रमन् ।
परिक्रमं कुर्वन्नित्यर्थः । आयामो दैर्ध्य तद्वन्तम् । आयस लोहं तस्य परिघोऽर्गलः
'अर्गलः स्यात्तु परिघः' इति वैजयन्ती । तद्वत्पीवराभ्यां मांसलाभ्याम् । आब-
ध्यमानपरिकरम् । 'कक्षाबन्धः परिकरः' इति वैजयन्ती । अविरतं निरन्तरम् ।
उच्छूनतोन्नता । कर्कश: कठिनः । कृपणस्य भावः कार्पण्यम् । क्षीणा म्लाना तारका
कनीनिका यस्येति । आरम्भ उद्योगः । साहसं महत्कर्म तदनुवादी तद्बोधकः ।
1
भूषणा ।
एककर्मा समानकर्मा । कर्म च राजवाहनान्वेषणम् । ऊर्मिमालिनेमिं समुद्रा-
वधिकाम् । 'नेमिस्तु चक्रधारायां सीमायां च' इति । आयसपरिघोऽयोनिर्मि-
तोऽर्गलः । 'परिधः परिघातेऽस्त्रे इत्यमरः परिकरं कक्षाबन्धम् । उच्छूनं
प्रवृद्धम् । कार्पण्यं क्षीणत्वम् । साहसानुवादी साहसस्य सदृशः । 'सहक्सदृश-
लघुदीपिका ।
एककर्मा समानकर्मा । कर्म च भवदन्वेषणमिति । ऊर्मिमालिनेमिं समुद्राव-
धिकाम् । 'नैमिस्तु चक्रधारायां सीमधर्मव्यवस्थयोः' इत्यजयः । वाराणसीम् ।
'वारा नसीति नद्यौ द्वे पुण्ये पापहरे शुभे । तयोर्मध्यगतत्वात्तु सैषा वाराणसी
स्मृता ॥ इति स्कन्दवचनम् । आयसपरिघ आयसनिर्मितोऽर्गलः । 'अर्गलः
स्यात्तु परिघः' इति वैजयन्ती । परिकरं कक्षाबन्धम् । उच्छूनं प्रवृद्धम् ।
'टुओवि गतिवृज्योः' । कार्पण्यं क्षीणत्वम् । साहसानुवादी साहसस्य सदृशः । 'सह-
दशकुमारचरितम् ।
चतुर्थोच्छ्वासः ।
[ चतुर्थः
देव, सोऽहमप्येभिरेव सुहृद्भिरेककर्मोर्मिमालिनेमिभूमिवलयं
परिभ्रमन्नुपासरं कदाचित्काशीपुरीं वाराणसीम् । उपस्पृश्य मणि-
भङ्ग निर्मलाम्भसि मणिकर्णिकायामविमुक्तेश्वरं भगवन्तमन्धक-
मथनमभिप्रणम्य प्रदक्षिणं परिभ्रमन्पुरुषमेकमायामवन्तमायसप-
रिघपीवराभ्यां भुजाभ्यामाबध्यमानपरिकरमविरत रुदितोच्छूनताम्र-
दृष्टिमद्राक्षम् । अतर्कयं च – 'कर्कशोऽयं पुरुषः, कार्पण्यमिव
वर्षति क्षीणतारं चक्षुः, आरम्भश्च साहसानुवादी, नूनमसौ प्राण-
पदचन्द्रिका ।
इदानीमर्थपाल: स्वचरितमभिधातुमुपचक्रमे – देव, सोऽहमिति । एकक-
र्माल्पकार्यः । कर्म च भवदन्वेषणमिति । ऊर्मिमालिनेमिं समुद्रावधिकां भूमिम् ।
'नेमिस्तु चक्रधारायां सीमधर्मव्यवस्थयोः' इत्यजयः । वलयं भूमण्डलम् । उपा-
सर गतवान् । उपस्पृश्य स्नाला । मणिभङ्गो रत्नशकलं तद्वन्निर्मलं शुद्धमम्भो
जलं यस्यास्तथा ताम् । अन्धकमथनमन्धकासुरसंहारकम् । प्रदक्षिणं परिभ्रमन् ।
परिक्रमं कुर्वन्नित्यर्थः । आयामो दैर्ध्य तद्वन्तम् । आयस लोहं तस्य परिघोऽर्गलः
'अर्गलः स्यात्तु परिघः' इति वैजयन्ती । तद्वत्पीवराभ्यां मांसलाभ्याम् । आब-
ध्यमानपरिकरम् । 'कक्षाबन्धः परिकरः' इति वैजयन्ती । अविरतं निरन्तरम् ।
उच्छूनतोन्नता । कर्कश: कठिनः । कृपणस्य भावः कार्पण्यम् । क्षीणा म्लाना तारका
कनीनिका यस्येति । आरम्भ उद्योगः । साहसं महत्कर्म तदनुवादी तद्बोधकः ।
1
भूषणा ।
एककर्मा समानकर्मा । कर्म च राजवाहनान्वेषणम् । ऊर्मिमालिनेमिं समुद्रा-
वधिकाम् । 'नेमिस्तु चक्रधारायां सीमायां च' इति । आयसपरिघोऽयोनिर्मि-
तोऽर्गलः । 'परिधः परिघातेऽस्त्रे इत्यमरः परिकरं कक्षाबन्धम् । उच्छूनं
प्रवृद्धम् । कार्पण्यं क्षीणत्वम् । साहसानुवादी साहसस्य सदृशः । 'सहक्सदृश-
लघुदीपिका ।
एककर्मा समानकर्मा । कर्म च भवदन्वेषणमिति । ऊर्मिमालिनेमिं समुद्राव-
धिकाम् । 'नैमिस्तु चक्रधारायां सीमधर्मव्यवस्थयोः' इत्यजयः । वाराणसीम् ।
'वारा नसीति नद्यौ द्वे पुण्ये पापहरे शुभे । तयोर्मध्यगतत्वात्तु सैषा वाराणसी
स्मृता ॥ इति स्कन्दवचनम् । आयसपरिघ आयसनिर्मितोऽर्गलः । 'अर्गलः
स्यात्तु परिघः' इति वैजयन्ती । परिकरं कक्षाबन्धम् । उच्छूनं प्रवृद्धम् ।
'टुओवि गतिवृज्योः' । कार्पण्यं क्षीणत्वम् । साहसानुवादी साहसस्य सदृशः । 'सह-