2023-03-09 16:47:07 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
महाकवित्राण-विरचितं चण्डीशतकम्
[ पद्या १२ व्याख्या
युवतिचरणजा इत्युत्पन्नाभिमानेन नखानामभिमानो हरिणा सह व्यतिरेकश्च प्रति-
पादितः,
इतो महिषे व्यापादिते भगवत्याः क्रीडावर्णनं प्रस्तौति
रक्ताक्तो
रक्ताक्तेऽलक्तकश्रीर्विजयिनि विजये नो विराजत्यमुष्मिन्
हासो हस्ताग्रसंवाहनमपि दलिताद्रीन्द्रसार
त्रासेनैवाद्य सर्वः प्रणमति कदनेनामुनेति क्षतारिः
पादोऽव्याच्चुम्बितो वो रहसि विहसता त्र्यम्बकेणाऽम्बिकायाः ॥१२॥
कुं. वृ - इदानीं सर्व्वातिशायिवीर्या व्यापादितशत्रुं भ
रसोपशमनेन शृंगारं आविर्भावयितुं श्रांतसंवाहनादिलोकप्रचाराचरणार्थ च अल-
च
क्तकादिना प्रसाधनां कुर्व्वाणां विजयां स
अम्बिकायाः पादश्चरणो वो युष्मान्
इति विहसता विशिष्टं हास्यं कुर्व्वता, त्र्यम्बकेन त्रिनेत्रेण त्रीणि अम्बकानि यस्
स तेन प्र
चुम्बित इति ग्राम्यवचनेन क्लिष्टकर्म्
दर्शयति । अन्यथा एषां प्रतीयमानतैव रसोत्कर्षं पुष्णाति, न पुनः साक्षादुपादानं,
त्र्यंबक इति अत्यादरेण नेत्रद्वयासाध्यत्वेन त्रिभिरपि नेत्
त्र्यं
त्र्यम्बकशब्दं प्रयुञ्जानस्य भावः । कथंभूतः पादः, क्षतारि: व्यापादित
वक्ष्यमाणमाह, हे विजये
रुधिरारुणे
श्रीः अलक्तकश्रीः अलक्तकस्तिष्ठतु यतोऽयं रक्ताक्तः, अल
शोभते अमुष्मिन् चरणे रक्तेनैव शोभा इदमेव रक्तं जगच्छोकापहारि; वा
श्लेषे रलयोर्न भेद इति । अयं रक्त
'रक्तयो:
रक्तयोः सहानवस्थाना
यतो हि विजयिनि जयश्रीः स्वभावतो रक्ता विद्यते अतोऽलं पुनरुक्त्या । अथ
यस्मिन् एकस्या अयुतसिद्धोऽनुरागः तत्रानुरक्तको ननु रागवान् कथं संयुज्य[ते]
इति भावः ।
नाहमलक्तकं ददामि किंतु श्
विजयोतिमाशं
मि
अत्र स्थायी एव उद्रिक्तः सन् रमतां इतः इति रसवदलंकारता अस्येत्येकवचनं