This page has been fully proofread once and needs a second look.

पद्याङ्क ११ व्याख्या ]
 
मेदपाटेश्वर-कुम्भकर्ण-कृत-वृत्तिसमेतम्
 
[ ४७
 
र्भवतीति । तथा च पाणिनिराचार्य:यः 'अपवर्गे तृतीया' अपवर्गे अवसाने तृतीयैव

प्राप्नोति । इदमेव सूत्रं श्रीहर्षमिश्रैरन्यथा व्याकृतम्, 'उभयी प्रकृतितिः का मे

सज्जेदिति मुनेर्मनः'। 'प्रपवर्गे तृतीये'ति भणतः पाणिनेरपि एवं या काचनः तृतीया

तैर्दृष्टा सा भवतु, वयं तु प्रकृतमेवाऽनुसरामः । केषां ज्योत्स्नयेत्यपेक्षायां विशेषण-

द्वारेणाह--स्वांगुशुमय्या स्वकीयाश्च तेंशवश्च स्वांशवः तन्मयी तया स्वांशुमय्या,

अत्र प्राचुर्ये मयट्, अंशुप्राचुर्यवत्या नखज्योत्स्नयंयेत्यर्थ, अचेतनानां नखानां
 
तु
 
-
 
"
 

हासासंभवात् । हतमहिरुधिरक्षालनोत्तेजनोज्वलीभूतनख किरणव्याजेन हास-

साधर्म्याच्चेिचेतनधर्म्म उपचर्यते । कथम्भूतैर्नखचन्द्रकान्तःतैः, इति वक्ष्यमाणप्रकारेण

उत्पन्नाभिमानैः 'उत्पन्नोऽभिमानो गर्व्वो येषां ते तथा तैः । इतीति किं, सव्या-

जैणराज: एणानां राजा एणराजः, व्याजेन एणराजो व्याजेजैणराज :जः कपटनृसिंहः ।
अत्र व्यां

अत्र व्या
जैणराज इति शब्दमहिम्ना व्याजसिंह एव प्रतीयते, अर्थाच्च नृसिंहो

जायते । पाणिजैरिति शब्दसन्निधेश्च शब्दार्थस्यापरिच्छेदे सान्निध्यादीनां विशेष-


स्मृति हेतुत्वाऽभ्युपगमात् नृसिंह इति व्याख्यायते । अनीनो प्रादुर्भावे 'वेजननप्रसव-

विकारोत्पत्तिषु ड-प्रत्ययांतः । विशिष्टज्ञानवान् श्रा सामस्त्येन जायते इति [19a ]

व्याजो मनुष्यः प्र, अज क्षेपणे । वःवैः कैतवेंवे विशिष्ट श्रांटं आ सामस्त्येन जानाति । श्र

भक्तानां दुरितानि क्षिपतीति व्याजो नरः । नरश्चासौ सिंहश्च व्याजसिंहः, वि
विः
कपटार्थं वक्तीति कपटनृसिंह इति शब्द: संपद्यते । प्रतः स व्याजंजैणराजो माया-

नरसिंहः । प्रागित्याद्यन्वयः प्राक् पूर्व्वं सुरारे: सुराणां रिः सुरारि: तस्य हिरण्य-

कशिपोर्वक्षो हृदयं दशंभि: पाणिजै: पाणेर्जाता: पाणिजा: अभिनत् विदारयामास

अत्रायमभिसन्धिः । स इति परीक्षार्थसूचकतदो दर्शनांनात् नृसिंहेन दैत्यो व्यापादितः
स्मयं

स्मर्य
ते परं न दृश्यते । तु पुनः वयं एते साम्प्रतमेव रिपुमस्तं नयामः । किकिं-

विशिष्टा वयं, युवतिचरणजाः, अत्रापि च ते पुंपाणिजाः, त्र पुंनार्यो:योः पाणि-

पादयोश्च सिंहशश कयोश्च बले विशेषो गर्वकारणं, तत्रापि च ते दश वयं तु

पञ्चैव । एव शब्दो द्वितीय चरणनखव्यावृत्त्यर्थः वामपादेनंनैव हननात्, इति त्रिभि-

र्
हेतुभिरुत्पन्नाभिमानैरिति वाक्यार्थः । अत्र उपमारूपकश्लेषाऽलङ्काराः ॥ ११ ॥
 
1
 

 
सं.व्या. - -११. शिवा गोगौरी वो युष्माकं शान्त्यै शान्तये प्रस्तु भवतु, यस्याः पादे
श्र

धिकरणभूते नखैर्हरिविष्णुः हसित इव, कया" ज्योत्स्नया किकिंभूतया स्वांशुमय्या

स्वांशवः कृता यासां तथा, क्व सति हतारोरौ हतश्चासौ अरिश्च स हतारिः तस्मिन् हतारी
रौ
व्यापादितमहिषसंज्ञशत्रोरौ, किमिव स्वैर्न खैरिति एवमुत्पन्नाभिमानैरिति वक्षो व्याजंजैण-

राज इत्यादि, व्याजैणराजशब्देन ना मृगराजो अभिनत् भिन्नवान्, वक्षः उ
रः
सुरारे: हिरण्यकशिपोः, प्राक् पूर्वं दशभिः पाणिःणिजैः एतेः वयं पुनः पदैव [पञ्चैव]
 
"
 
7
 
7