2023-03-07 18:05:13 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
पातस्तस्यापाते आरम्
देवीपक्षे वामो दक्षिणेतर उच्यत इति ॥१०॥
[ ४५
वक्षो व्याजैणराजः स दशभिरभिनत् पाणिजैः प्राक् सुरारेः
पञ्चैवास्तं नयामो युवतिचरणजाः शत्रुमेते वयं तु ।
इत्युत्पन्नाभिमानैर्नखशशिम
यस्याः पादे हतारौ हसित इव हरिः सास्तु शान्त्यै शिवा वः[^२] ॥११॥
का० सास्तु काली श्रिये वः
नखश
शब्दा: कविसमये उपमावाचकाः' इति कृत्वा हसित
इव-ग्रहणं प्रत्युत उपमेयस्यैवाधिक्यद्योतनार्थं कविना पृथक् कृतं, इति अस्ति
स्थि
नामनेकार्थत्वात् इव
पौनरुक्त्यपरिहारः । क्व सति, पादेऽर्थात् देव्याश्चरणे हता
दितोऽरि
नखशशिमणयः, उपमितं व्याघ्राद्यैः सामान्यप्रयोगे इति समासः, तैः नखशशि-
मणिभिः । अत्र यद्यपि लक्षणमस्तीत्येतावतैव लक्षणानुगतः प्रयोगो रसभंगे न
दर्शनात् । ‘प्रसिद्धौचित्यबंधस्तु रसस्
प्राधान्यं तत्त्वेन च विधीयमानत्वं; अत्र च यथा 'सूर्याचन्द्रमसौ यस्य मातामह-
पिताम
धायिनी हि विशेषणानां विधेयतावगतिः तत एव च एषां विशेष्ये प्रमाणांतरसिद्धो-
त्कर्षापकर्षाऽभिधायिनां शाब्दे गुणभावेऽप्यार्
ऽप्यार्
गतिरिति न तन्निबन्धना रसाभिव्यक्तिरिति कृत्वा नखानां 'प्रधानाऽप्रधानयोः
-----------------
[^१] ज० इत्युत्पन्नाभिमानैगतिरुचिरनखैर्ज्योत्स्नया ।
[^२] का० सास्तु काली श्रिये वः ।