2023-03-07 14:57:28 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
महाकविवाण-विरचितं
चण्डीशतकम्
। पद्याङ्क ८ व्याख्या
महि
वशादर्थान्तरप्रतीतिसद्भावे अवाचकस्याप्यसाधुश
मनुमीयते ।
प्रतीतिरिति निश्चयो जायते ।
तथा च हरिवार्तिकम्
-
असाधुरनुमानेन वाचक: कैश्चिदि
वाचकत्वा
वाचकत्वाविशेषेऽपि नियमः पापपुण्ययोः ॥
इति, केषांचिन्मते
ऋतकशब्द एवार्थं बोधयतीति द्योत्यते न च साधुवैलक्षण्यमात्रेण
वा तस्य सांघो
वा तस्य साधोरपशब्दव्यवहारविषयत्वं वक्
शब्द इति करणव्युत्पत्त्या श
कस्य शब्दस्य प्रकृतिप्रत्ययादिविभागपरिकल्पनया लक्षणानुगतत्वेन लक्षण-
कृतावयवविकल्पनारहितत्वेन विगुणसामग्रीकत्वेन अर्थाप्रतिपादकत्वेन च साधु-
प्र
असाधु-अपशब्दरूपत्वेन त्रैविध्
साम्येऽसाधुर्गव्यादिरपि अपशब्दो हि मूलभूतं गवादिशब्दमभिमृश्य तदनुमानेन
तदभिज्ञस्य तु तत्वारोपणार्
वाचकत्वावाचकत्त्वे च स्थिते अवाचकत्वात् साधोर्वा
सुशब्दत्वे च स्थिते पुराणादिष्वप्यसाधुत्वादपशब्दत्वं निरस्तम् ।
सुशब्दस्याप्
अश्वगोण्यादयः
निमित्तभेदात् सर्व्वत्र साधुत्वं च व्यवस्थितम् ॥ इति,
ननु यद्यसाधोरपि वाचकत्वादनपश
विरोधः कथं नापतेत् ? अवहितो भूत्वा शृणु
भाषितव्यं नासाधुभिरिति शास्त्रेण पाक्षिक्यां प्राप्तौ भाषणीयाभाषणीयत्वेन पक्
तरनिवृत्तिः, साधुभिरेव भाषितव्यं नासाधुभिरिति पुण्यपापयोर्विष
विधिरपि नियमरूपः निषेधोऽपि नियमरूप ए
रणधर्म्मः । कूपखानकवद्वृत्या प्रतिविहितोऽतो नागमविरोधः । तत्र शब्दप्रधाने
वेदे न सा इति अर्थप्रधानेषु पुराणादिषु साऽस्तु । काव्यस्य च शास्त्रं प्रागेव दर्शितम् ।
तत्र तु शब्दार्
कवृत्तिः पुराणादिष्वप्येवेति स्थितम् । धर्मस्य च साधुशब्दोच्चारणजन्यत्वमा-
चार्योप्याह-
i