This page has been fully proofread once and needs a second look.

पद्याङ्क ७-८ व्याख्या ]
 
मेदपाटेश्वर-कुम्भकर्ण-कृत-वृत्ति समेतम्
 
[ ३३
 
व्यासंगात् पादतले लग्न प्रनं अणुतरं दर्भाग्र मात्रं न गणयति तथेति । अथवाऽयं विग्रहः

दर्भाग्रसूच्याः लघुः सुसूक्ष्मोंमो भागः स इव न गणितः, प्रत्र गर्भशब्देन पादतलमध्यम्-
-
 
प्रसादादथवौचित्याद् देशकालविभागतः

शब्दैरर्था: प्रतीयन्ते न शब्दादेव केवलात् ।
 

 
इति न्यायमाश्रित्य व्याख्यातम् । पुनः किम्भूतः पा, पार्ष्णिनियतिर्यातसारः, निःशेषं

यातो निर्यातः, निर्यातः सारो यस्मादसौ निर्यातसारः, पार्ष्णयायाशब निर्यातसार: पार्ष्णि-

निर्यातसारः । अत्र केचित् पार्ष्णिनिष्ठ्यूतसारंमिति पाठान्तरेण व्याकुर्व्वन्ति,

एतदुक्तं भवति - -लाघवात् चरणव्यावर्तनेनं क्रमेणैवं कृतः--पूर्व्वमंगुष्ठाग्रे

निरस्तः, तदनु तन्नखाग्रेण, ततः पादस्य मध्ये इति पादतलमध्यं नीतः, पश्चात्
पार्ष्

पार्ष्ण्
या पिष्ट: । एवं च पार्ष्णिग्रहणे पश्चात्कर्त्तव्ये वृत्तानुरोधात् मध्येऽभाणि ।

अत्र च
उपसर्प्पन्नित्योयत्रोपशब्दो न समीपार्थे उक्तसमीपशब्दस्थाने हसंत्या इति

पाठं पठन्ति । तदभिप्राय:, अंगुष्ठाग्र नखशिखरे अतिक्रम्य शिक्षालाघवात् पाद-

तलं प्राप्तं दृष्ट्वा ईषद्धासं विधाय पार्ष्ण्या पीड़िडित इत्यर्थः ॥७॥
 

 
सं० व्या०--७. निष्ठच ठ्यूत इति ॥ सा शिवा शिवपत्नी वो युष्माकं शान्त्यै

शान्तये प्रस्तु भवतु, दैत्यांनायानां अधीशो दैत्याधीश: महिषः समीपमुत्सर्पन् यया

शिवया पादस्य व्याहतत्त्वात् क्रमेणैवं कृतः, किंभूत इत्याह, पूर्वं तावत्
श्र

ङ्गुष्ठकोट्या निष्ठ्यूतः अङ्गुष्ठाग्रेण निरस्तः तदनु नखशिखरहतः तस्यैव तस्या

यो नखस्तस्य शिखरेण विभागेन हतस्ताडितः, तदनन्तरं च गर्भे पादमध्ये सूच्या

अग्रं अग्र
सूची तस्यां लघुः स्तोकः अग्रसूचीलघुः दर्भाग्रसूचीलघुः स इव

गणितः न मतः, अथो पार्ष्णिनिष्णातसार: पाष्णुंचार्ष्ण्या पादपश्चिमभागेन निष्णांणातो

नितरां स्नातो मग्नः बलं यस्य स तथोक्तः निस्नाति इत्यनेन स्नात इति षत्वं,

गर्भे दर्भाग्रसूचीत्यादि पश्चात् पार्ष्णिनिष्णातसार इति पदे प्रयोक्तव्ये छन्दो-

वशात् पूर्वमेव प्रयुक्तमिति प्रष्टव्यं, इदानीं मामकीनोऽनेन पादोऽतिक्रान्त

इति भावेन हसन्त्या प्रहसितवदनया पादपातेन समग्रस्यैव पादस्य पातेन नाभौ

वक्त्रं प्रविष्टाकृतिविकृतियंर्यस्य वक्त्रस्य तथाविधं कृत्वा पश्चाद्व्यापादित

इत्यर्थः ॥७॥
 
.
 

 
इदानीं महिषस्य सर्व्वजेतृत्वं तज्जयेन देव्याः सर्व्वोत्कृष्टत्वं च वर्णयन्नाह -
-
 
ग्रस्ताश्वः शप्ष्पलोभादिव हरितहरेरप्रसोढा नलोष्मा
 

स्थागौणौ कण्डू'डूं विनीय प्रतिमहिषरुषेवान्तकोपान्तवर्त्ती ।

कृष्णं पङ्क'कं यथेच्छन् वरुणमुपगतो मज्जनायैव यस्याः
 

स्वस्थोऽभूत्पादमाप्त्वा हृह्रदमिव महिषः सास्तु देवी मुद्दे वः[^१] ॥८॥
 

 
[^
] का० - -दुर्गा श्रिये वः ।