2023-02-27 18:22:23 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
मेदपाटेश्वर-कुम्भकर्ण-कृत-वृत्तिसमेतम्
[ २३
प्रबुद्धेन परमेश्वरेण स्तुतास्तिस्रोऽपि सन्ध्या जगदप्यरुणीकृत्य युगपन्मूर्त्तिम
उपतस्थिरे परमेश्वरं, अत एवं स्मरारिग्रहणं स्मरवदस्य नापि भस्मसान्मा कार्षीत् ।
शूलस्यातिवेगित्
र्यमजिह्वाभिरुत्प्रेक्षिताः पश्चाद् दीर्
पदवीभिः, ततो बाहुल्यमितो जगद्व्यापिनीभिः सन्ध्या
अत्र
:
"अन्यथैव स्थिता वृत्तिश्चेत् तस्येतरस्य वा ।
अन्यथोत्प्रेक्ष्यते यत्र तामुत्प्रेक्षां विदुर्बु
अत्र देव्या
नीतं तन्न जाघट्टि[9b] इदमत्र तात्पर्यम्
न तन्नियमेनेतरेण सह समासमर्हतीति, इतरच्च विशेष्यमन्यद्वा वस्तु न तत्र
नियमः । अन्यच्च, रक्तस्य धारा रक्तधारा इत्यत्रापि च षष्ठीत्यनेन विहितः
समासः, षष्ठ्यन्तस्य पदान्तरेण समासो वाऽनुपपन्नः, यतः सर्वेषामेव समासानां
विशेष्याणि विशेषणानि चाभिधा
नाम सामान्
-
"स
विशेषणविशेष्यभावस्य च समानाधिकरणव्यधिकरणभेदभिन्नत्वेन द्वैविध्यं,
समानाधिकरणत्वं तु नीलोत्पलमत्र तु नीलशब्दस्य गुणस्य गुणनिवृत्तेः । वैयधि-
करण्यं तु कष्टश्रितं इत्यत्र ग्रामादि यत् किञ्चनाश्रयणव्यावर्त्तनाद् विशेषणत्वम्,
एतेन यदेव समानाधिकरणव्यधिकरणयोर्व्यावर्त्तकत्वेन प्रतीयते तदेव विशेषणं,
एतावता सम्बन्धो नाम समासार्थ: । स च सम्बन्धिनं विना च <error>सम्बोभवीति</error>, इति
कृत्वा स
;
ननु "विशेषणं विशेष्येण बहुलम्" इति विशेषणविशेष्यपादोपादानादेवा-
sन्यत्र
यतोऽलक्षणपदानां प्रतिव्याप्तिनिवारकत्वं प्रसिद्धं, सम्भवे व्यभिचारे च
विशेषणमनर्थवद् भवतीति वचनात् । अन्यथा, कष्टश्रितादावपि विशेषणस
एव स्यात् । तत्कथं सर्वेषामेव विशेषणविशेष्यपदो[:] परिचितत्वं; उच्यते-
समासः सामान्यरूपः, अन्ये विशेषरूपाः । तत्र सर्वत्र सामान्यप्रवृत्
विशेषणवा
विशेषणबाधस्तं तं विषयं परित्यज्य प्रवृत्
तार्थत्वम् । तथा च, द्वितीयादिषु व्यधिकरणेषु तत्पुरुषविधानात् अव्ययीभाव
C