2023-02-24 17:17:46 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
११२ ]
महाकविबाणविरचितं चण्डोशतकम् [ पद्याङ्क ६४-६५ व्याख्या
प्रासपाशत्रिशूलं प्रासश्च पाशश्च त्रिशूलं च प्रासपाशत्रिशूलानि गलितानि प्रासपाश-
त्रिशूलानि यस्य स तम् ॥६४॥
सं० च्या०-६४. भक्त्येति ॥ सा शर्वाणी गौरी वो युष्माकं शर्मणें सुखाय
सदा नित्यं प्रस्तु भवतु, किंविशिष्टा शर्वाणी प्रशमितः सकलोपप्लवो यया सा
तथोक्ता, महिषवधेनोपशमितः समस्तोपप्लव इत्यर्थः, कि कुर्वती बिभ्रती धारयन्ती
नैव न खल्वभिमानं, किविशिष्टा मुनिभिरभिनुता अभिष्टुता भक्त्या श्रादरेण
किंभूतैः मुनिभिः भृग्वत्रिमुख्यैः भृगुश्चासावत्रिश्च भृग्वत्री तो मुख्यो अग्रगण्य
येषां तैः भृग्वत्रिमुख्यैः, अनैतदुक्त भवति महानुभावाः स्वस्य प्रशंसया गर्व
नोद्वहन्ति इति भावः, पार्ष्या क्षुण्ण: शत्रुर्यया सा पाष्णिक्षुण्णशत्रुः श्रवस्तु
मंस्त मन्यतेस्म, अस्माकं नाकौकोलोकं देवजनं स्वमपि भुजवनं बाहुविपिनं
श्रवस्तु एव अभंस्त इति पाण्यपसाधितकार्यत्वादिति भावः, किविशिष्टं नाकौ-
कोलोकं, गलितः कुलिशो यस्य स गलितकुलिश:, शस्त्री च पिनाकश्च शस्त्री-
पिनाकी येनासौ पास्तशस्त्रीपिनाकः यत एव साध्वसनविगलित कुलिशापास्त-
शस्त्रीपिनाको देवलोकः, अत एव संयुगे तं प्रवस्तु एवाम॑स्तेति ॥६४॥ ..
चक शौरे: प्रतीपं प्रतिहतमगमत्' प्रांगधु धाम्नां तु पश्चा-
दापच्चापं बलारेर्न परमगुणतां पूस्त्रयद्वेषिणोऽपि ।
शक्त्याऽलं मां विजेतु न जगदपि शिशौ षरामुखे का कथेति
न्यक्कुर्वन् नाकिलोकं रिपुरवधि यया सावतात्पार्वती वः ॥६५॥
कुं० वृ० - सा पार्व्वती वो युष्मान् श्रवतात्, सा का यया रिपुर्महिषोऽवधि-
र्हतः, कि कुर्व्वन् नाकिलोकं देवलोकं स्वर्गं इति न्यक्कुर्वन् तिरस्कुर्व्वन्, इतीति
कि, शौरविष्णोश्चक्रं सुदर्शनाख्यं प्राक् पूर्व प्रतीपं गमत् विपरीतं गतं,
किविशिष्ट प्रतिहतमहिषशरीरसंगात् प्राप्तप्रतिघातं पश्चाद् द्यु॒धाम्नां देवानां
तु चक्रं सैन्यं प्रतीपमगमत् विपरीतं गतं पलायितं; किंभूत सैन्यं प्रतिहतं उत्पन्न-
प्रतिघातं; अन्यच्च, बलारेवल रिपोः सम्बन्धि चापं धनुः केवलं अगुणतां नाऽपत्
किन्तु पूस्त्रयद्वेषिणोऽपि त्रिपुरदहनस्यापि कार्मुकं निर्गुणतां गुणरहिततां प्रापत्
तो हेतोर्जगदपि शक्त्या सामर्थ्यन मां विज्ञेतु' न प्रलं न समर्थः, शिशौ बालके
षण्मुखे का कथा, शक्त्या श्रायुघरूपया ॥६५॥
१. का० - प्रतिहतमपठत् इति पादटिप्पण्याम् ।
२: जं० का० - पूस्त्रयप्लोषिरगोऽपि ।
३. ज० - नाकलोकं ।
:
महाकविबाणविरचितं चण्डोशतकम् [ पद्याङ्क ६४-६५ व्याख्या
प्रासपाशत्रिशूलं प्रासश्च पाशश्च त्रिशूलं च प्रासपाशत्रिशूलानि गलितानि प्रासपाश-
त्रिशूलानि यस्य स तम् ॥६४॥
सं० च्या०-६४. भक्त्येति ॥ सा शर्वाणी गौरी वो युष्माकं शर्मणें सुखाय
सदा नित्यं प्रस्तु भवतु, किंविशिष्टा शर्वाणी प्रशमितः सकलोपप्लवो यया सा
तथोक्ता, महिषवधेनोपशमितः समस्तोपप्लव इत्यर्थः, कि कुर्वती बिभ्रती धारयन्ती
नैव न खल्वभिमानं, किविशिष्टा मुनिभिरभिनुता अभिष्टुता भक्त्या श्रादरेण
किंभूतैः मुनिभिः भृग्वत्रिमुख्यैः भृगुश्चासावत्रिश्च भृग्वत्री तो मुख्यो अग्रगण्य
येषां तैः भृग्वत्रिमुख्यैः, अनैतदुक्त भवति महानुभावाः स्वस्य प्रशंसया गर्व
नोद्वहन्ति इति भावः, पार्ष्या क्षुण्ण: शत्रुर्यया सा पाष्णिक्षुण्णशत्रुः श्रवस्तु
मंस्त मन्यतेस्म, अस्माकं नाकौकोलोकं देवजनं स्वमपि भुजवनं बाहुविपिनं
श्रवस्तु एव अभंस्त इति पाण्यपसाधितकार्यत्वादिति भावः, किविशिष्टं नाकौ-
कोलोकं, गलितः कुलिशो यस्य स गलितकुलिश:, शस्त्री च पिनाकश्च शस्त्री-
पिनाकी येनासौ पास्तशस्त्रीपिनाकः यत एव साध्वसनविगलित कुलिशापास्त-
शस्त्रीपिनाको देवलोकः, अत एव संयुगे तं प्रवस्तु एवाम॑स्तेति ॥६४॥ ..
चक शौरे: प्रतीपं प्रतिहतमगमत्' प्रांगधु धाम्नां तु पश्चा-
दापच्चापं बलारेर्न परमगुणतां पूस्त्रयद्वेषिणोऽपि ।
शक्त्याऽलं मां विजेतु न जगदपि शिशौ षरामुखे का कथेति
न्यक्कुर्वन् नाकिलोकं रिपुरवधि यया सावतात्पार्वती वः ॥६५॥
कुं० वृ० - सा पार्व्वती वो युष्मान् श्रवतात्, सा का यया रिपुर्महिषोऽवधि-
र्हतः, कि कुर्व्वन् नाकिलोकं देवलोकं स्वर्गं इति न्यक्कुर्वन् तिरस्कुर्व्वन्, इतीति
कि, शौरविष्णोश्चक्रं सुदर्शनाख्यं प्राक् पूर्व प्रतीपं गमत् विपरीतं गतं,
किविशिष्ट प्रतिहतमहिषशरीरसंगात् प्राप्तप्रतिघातं पश्चाद् द्यु॒धाम्नां देवानां
तु चक्रं सैन्यं प्रतीपमगमत् विपरीतं गतं पलायितं; किंभूत सैन्यं प्रतिहतं उत्पन्न-
प्रतिघातं; अन्यच्च, बलारेवल रिपोः सम्बन्धि चापं धनुः केवलं अगुणतां नाऽपत्
किन्तु पूस्त्रयद्वेषिणोऽपि त्रिपुरदहनस्यापि कार्मुकं निर्गुणतां गुणरहिततां प्रापत्
तो हेतोर्जगदपि शक्त्या सामर्थ्यन मां विज्ञेतु' न प्रलं न समर्थः, शिशौ बालके
षण्मुखे का कथा, शक्त्या श्रायुघरूपया ॥६५॥
१. का० - प्रतिहतमपठत् इति पादटिप्पण्याम् ।
२: जं० का० - पूस्त्रयप्लोषिरगोऽपि ।
३. ज० - नाकलोकं ।
: