2023-02-24 17:17:42 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
पचाङ्क ४२ व्याख्या ] मेवपाटेश्वर-कुम्भकर्ण-कृत-वृत्ति समेतम्
[ ८७
कु ० वृ० – देवी वो युष्मभ्यं शर्म्म दिश्यात्, कि कुर्व्वती महिषं निघ्नती
विदलयन्ती, कैः पञ्चभिश्चन्द्रमोभिः चन्द्रः, किंविशिष्टे : वामपादाम्बुरुहनखमय:
वामपादाम्बुरुहमिव वामपादाम्बुरुहं तस्य नखास्तन्मयैः, कमिव उत्पातोग्रान्ध-
का साममिव, उग्रश्चासावन्वकारागमश्च उग्रान्धकारागमः उत्पाते अन्धकारा-
गमस्तं; अग्नेर्न गम्यं न अभिभवनीयः यतः किविशिष्टं इन्दोश्चन्द्रस्य न गम्यं;
अन्यच्च, द्वादशानामपि दिनकृतां सूर्याणां श्रपि सपदि न शक्यं नाभिभवनीयम्;
कि कुर्वन्तं शक्रस्य प्रक्ष्णां सहस्र सुरसदसा सह सादयन्तं पराभवन्तं, कथं प्रसह्य
बलात्, कथंभूतं उत्पातोग्रान्धकारागमं श्रग्नेनं गम्यं तथा इन्दोरपि न गम्यं, पुनः
किंभूतं द्वादशानां श्रादित्यानां अशक्यं; अत्र बहुभिरशक्यस्य कार्यस्य अल्पैः
कृतत्वात् देव्या माहात्म्यातिशयः ॥४२॥
सं० व्या० – ४२. गम्यमिति ॥ देवी भगवतो वो युष्मभ्यं शर्म सुखं दिश्यात्
ददातु, किं कुर्वती महिषं दैत्यं निघ्नती घातयन्ती पातयन्ती, किंभूतं महिषं
उत्पातोग्रान्धकारागममिव प्रकृतेरन्यथा चोत्पात: उत्पातश्चासो उग्रान्धकारश्च
तस्यागमं उत्पातोग्रान्धकारागमं तदिव कृष्णत्वादग्न्यादितेजस्विनां प्रसाधुत्वाच्च
उत्पातोऽस्ति तिमिरकल्पो महिष इत्यर्थः, कैनिघ्नती पञ्चभिश्चन्द्रमोभिः चन्द्रैः वाम-
पादाम्बुरुहनखमयैः पाद एवाम्बुरुहं पादाम्बुरुहं वामञ्च तत्पादाम्बुरुहं तस्य नखा:
वामपादाम्बुरुहनखाः इति प्रस्तुतास्तैः, किंभूतं महिषं गम्यं नाग्नेर्दहनस्य न गम्यं
न यातव्यं जित इन्दुश्चन्द्रो येन तं जितेन्दु, कथं सपदि तत्क्षणं, दिनकृतां
आदित्यानां द्वादशानामशक्यं न शकनीयं, किं कुर्वन्तं सादयन्तं म्लानय [न्तं],
शस्य प्रणां सहस्र सहस्रमिन्द्रस्य दशशतीं, सह सुरसदसा सुराणां सभया सह,
प्रसह्य हठात्, एतदुक्तं भवति, इन्द्रादीनां तेजस्विनामपि अनिमिषानि लोचनानि
निरीक्षितुमशक्यत्वात् ग्लानि गतानि एतदेवोत्पातोग्रान्धकारेण महिषस्याय-
मुक्तेति ॥४२॥
:
दत्त्वा स्थूलान्त्रनालावलिविघ
सहसद्धस्मरप्रेतकान्तं '
कात्यायन्यात्मनैव त्रिदशरिपुमहादैत्यदेहोपहारम्
विश्रान्त्यै पातु युष्मान् क्षणमुपरि घृतं केसरिस्कन्धभित्ते-
र्बिभ्रत्तत्केसरालीं मणिमधुपरणन्न पुरं पादपद्मम् ॥४३॥
3
स्थूलान्त्रमालावलि
१. ज० का०
२० ज० कृतं ।
३० ज० केसरालीमतिमुख र रणन्न पुरं । का० केसरालीम लिमुख र रगतू पुरं
·
:
:
[ ८७
कु ० वृ० – देवी वो युष्मभ्यं शर्म्म दिश्यात्, कि कुर्व्वती महिषं निघ्नती
विदलयन्ती, कैः पञ्चभिश्चन्द्रमोभिः चन्द्रः, किंविशिष्टे : वामपादाम्बुरुहनखमय:
वामपादाम्बुरुहमिव वामपादाम्बुरुहं तस्य नखास्तन्मयैः, कमिव उत्पातोग्रान्ध-
का साममिव, उग्रश्चासावन्वकारागमश्च उग्रान्धकारागमः उत्पाते अन्धकारा-
गमस्तं; अग्नेर्न गम्यं न अभिभवनीयः यतः किविशिष्टं इन्दोश्चन्द्रस्य न गम्यं;
अन्यच्च, द्वादशानामपि दिनकृतां सूर्याणां श्रपि सपदि न शक्यं नाभिभवनीयम्;
कि कुर्वन्तं शक्रस्य प्रक्ष्णां सहस्र सुरसदसा सह सादयन्तं पराभवन्तं, कथं प्रसह्य
बलात्, कथंभूतं उत्पातोग्रान्धकारागमं श्रग्नेनं गम्यं तथा इन्दोरपि न गम्यं, पुनः
किंभूतं द्वादशानां श्रादित्यानां अशक्यं; अत्र बहुभिरशक्यस्य कार्यस्य अल्पैः
कृतत्वात् देव्या माहात्म्यातिशयः ॥४२॥
सं० व्या० – ४२. गम्यमिति ॥ देवी भगवतो वो युष्मभ्यं शर्म सुखं दिश्यात्
ददातु, किं कुर्वती महिषं दैत्यं निघ्नती घातयन्ती पातयन्ती, किंभूतं महिषं
उत्पातोग्रान्धकारागममिव प्रकृतेरन्यथा चोत्पात: उत्पातश्चासो उग्रान्धकारश्च
तस्यागमं उत्पातोग्रान्धकारागमं तदिव कृष्णत्वादग्न्यादितेजस्विनां प्रसाधुत्वाच्च
उत्पातोऽस्ति तिमिरकल्पो महिष इत्यर्थः, कैनिघ्नती पञ्चभिश्चन्द्रमोभिः चन्द्रैः वाम-
पादाम्बुरुहनखमयैः पाद एवाम्बुरुहं पादाम्बुरुहं वामञ्च तत्पादाम्बुरुहं तस्य नखा:
वामपादाम्बुरुहनखाः इति प्रस्तुतास्तैः, किंभूतं महिषं गम्यं नाग्नेर्दहनस्य न गम्यं
न यातव्यं जित इन्दुश्चन्द्रो येन तं जितेन्दु, कथं सपदि तत्क्षणं, दिनकृतां
आदित्यानां द्वादशानामशक्यं न शकनीयं, किं कुर्वन्तं सादयन्तं म्लानय [न्तं],
शस्य प्रणां सहस्र सहस्रमिन्द्रस्य दशशतीं, सह सुरसदसा सुराणां सभया सह,
प्रसह्य हठात्, एतदुक्तं भवति, इन्द्रादीनां तेजस्विनामपि अनिमिषानि लोचनानि
निरीक्षितुमशक्यत्वात् ग्लानि गतानि एतदेवोत्पातोग्रान्धकारेण महिषस्याय-
मुक्तेति ॥४२॥
:
दत्त्वा स्थूलान्त्रनालावलिविघ
सहसद्धस्मरप्रेतकान्तं '
कात्यायन्यात्मनैव त्रिदशरिपुमहादैत्यदेहोपहारम्
विश्रान्त्यै पातु युष्मान् क्षणमुपरि घृतं केसरिस्कन्धभित्ते-
र्बिभ्रत्तत्केसरालीं मणिमधुपरणन्न पुरं पादपद्मम् ॥४३॥
3
स्थूलान्त्रमालावलि
१. ज० का०
२० ज० कृतं ।
३० ज० केसरालीमतिमुख र रणन्न पुरं । का० केसरालीम लिमुख र रगतू पुरं
·
:
: