2023-03-09 19:20:44 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
महाकविवाण-विरचितं चण्डीशतफम् [ पद्याङ्क १७ व्याख्या
कुं०वृ० --सा उमा पार्व्वती वो युष्माकं श्रिये स्तात् भूत्यंयै भूयात्, सा का यस्याः
स इति प्रसिद्धो महिपःषः सुररिपुः नूपरान्तावलम्बी सन् लोलेन्द्रनीलोत्पलशकलतुलां
लेभे । इन्द्रनीलश्चासावुत्पलश्च इन्द्रनीलोत्पलः, लोलश्चासाविन्द्रनीलोत्पलश्च
लोलेन्द्रनीलोत्पलः तस्य शकलं खण्डः तस्य तुललां तां; किभृकिंभूतः पादोस्त्पिष्ट: पादेन
उत्पिष्ट: चूर्णितः पादोत्पिष्टः, यस्याः नूपुरे पादाभरणे इयानपि महिपःषः लोलेन्द्र-
नीलशकलवत् लघुर्दृष्ट इत्यर्थः । स कः यो द्युवसतिभिर्देवैः वोवीक्षितः, किं
कुर्व्वन, घन्, धरित्रोंरीं रुन्धन् आवृण्वन्, पुनः किकिंविशिष्ट :टः असिश्यामघाधामा, प्रअसेरिव
श्यामं घाधाम यस्यासावसिश्यामधामा । कैः कैरित्युत्प्रेक्षायामाह, किंभूर्ततैर्देवैः
नाकोकौकोनायकाद्यैः नाके ग्रोओकांसि येषां ते नाकोकौकसः, तेपांषां नायक इन्द्रः स ग्रा
आद्यो
येषां ते तथा तैः, पुनः किकिंभूतैः वृवर्द्धिष्णुविन्ध्याचलचकिंत कितमनोवृत्तिभिः, वर्द्धते
इत्येवं शीलो वर्द्धिष्णुः, वर्द्धिष्णुश्चासौ विन्ध्याचलश्च वर्द्धिष्णुविन्ध्याचलः,
व
वर्द्धिष्णुविन्ध्याचलेन चकिता मनोवृत्तिर्येषां ते तथा तैः, उपमागर्भभं विशेषणम् ।
यथा पूर्व्वं सूर्यवर्त्मनिरोधार्थं वर्द्धमाने विन्ध्यागोद्रौ देवान् भयमाविशत् तथैवाभ्ऽयं
भूमण्डलं मारयिष्यतीति त्रस्तमनस्कैरित्यर्थः ॥१७॥
५६ ]
→
-
सं० व्या० - -१७. सा उमा गोगौरी वो युष्माकं श्रियै विभूत्यै स्तात् भवतु,
स्तादिति तु 'ह्योस्तातङाशिपिषि चे’ति तातङादेशः यस्या:याः उमायाः पादोत्पिष्ट:
पादेन चूर्णितो वर्तु लोलीकृतः श्रपंअपकृतोऽपि लघुतामापन :न्नः स महिपःषः सुररिपुः लेभे
लव्
लब्धवान्, महिपषश्चासौ सुररिपुश्चेति विग्रहः, कां लेभे लोलेन्द्रनीलोपलशकलतुलां
इन्द्रनीलश्चासोसौ उपलश्च इन्द्रनीलोपलस्तस्य शकलं भित्तं इन्द्रनीलोपलशकलं.
लोलं च तत् इन्द्रनीलोपलशकलं च तस्य तुलां तुल्यतां लेभे इत्यर्थः । किंभुभूतो
महिपोषो नूपुरान्तावलम्बी, नूपुरस्यान्तो मध्यं तदवलम्वितु'बितुं शीलमस्येति नूपुरान्ताङ
ऽ-
बलम्बी नूपुरमध्यगतंत इत्यर्थः । किविशिष्टः, वीक्षितः प्रवलोकितः, किकिं कुर्वन्
रुन्धन् श्राआवृण्वन् विपुलत्वेन, घात्रों घधात्रीं धरित्रोंरीं, कैः दृष्टो, द्युवमसतिभिः द्यौः
स्वर्गो निवासो वसतिर्येषामिति विग्रहः, नाकोकौकसो देवास्तेषां नायक इन्द्रः स
श्रा
आद्यः श्राआदिमो येषां तैस्तथोक्त:तैः । किंभूतो महिष: असिश्यामधामा असिरिव
श्यामं घाधाम यस्य सः तथोक्तः, य एवंविधः श्रअत एवोक्त वतं वर्द्धिष्णुविन्ध्याचलचकित-
'मनोवृत्तिभिर्वीक्षितः इति, वर्द्धनशीलः वर्द्धिष्णुश्चासौ विन्ध्याचलश्च तत्र चकितं
शङ्कितं यन्मनस्तत्रवृत्तिवत्र्वर्त्तनं येषां तैः तथोक्त: तैः द्युवसतिभिरिति ॥१७॥
: