2023-03-13 20:41:32 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
महाकविबाण-विरचितं चण्डीशतकम्
[ पद्याङ्क ८ व्याख्या
दैत्यो यस्याः पादं आप्त्वा प्राप्य स्वस्थोऽभूत् स्वास्थ्यं लेभे । कः कमिव, प्राकृत-
महिषो ह्रदमिव । पातीति पाः
व्
आप्य स्वस्थो भवतीति', अथवा, पां
तिष्ठतीति स्वःस्थ: । सेनातनुत्रादिरक्षा
निराकुल: प्राकृतमहिषो ह्रदं प्राप्य स्वास्थ्यमाप्नोतीति ।
ग्रस्ताश्वः, कस्येत्यपेक्षायां हरितहरेः सूर्यस्य हरिता हरयो यस्य स तस्य । उत्प्रेक्ष्यते,
शष्पलोभादिव नूतनतृणाभिलाषादिव महिषस्य स्वभावोऽयं यन्नवतृणादनम्,
महिषः खलु तृणाशी भवति, सूर्यस्य च हरयो हरितवर्णा अत एव हरिततृणभ्रान्त्या
कवलीकृताः । एतावता सूर्यलोकोऽपि तेन जित इति । एवं अत्र हरितहरिपदं
प्र
औचितीं आवहति । यतः-
३४ ]
नाम्ना कर्
काव्यस्य पुरुषस्येव व्यक्
●
अत्र [
अत्र [ग्र]
सापेक्
पसर्ज्जनीभूतो न स्वार्थोक्
हि हरितहरिग्रस्ताश्वो विवक्षितः । तच्च तदा प्रतीतिपथमवतरति यदा ग्रस्त-
हरिदश्वाश्व इति तद्विशेषणं प्रक्षिप्यते, "वाच्यात्प्रतीयमानोऽर्थः तद्विदां स्वदते-
s
ऽधिकमिति' वचनात् । अत्राश्वशब्दस्याऽन्यसंबंधेन सूर्यसंबंधो न्यग्भावमाप्तः ।
केचित्पुनरनयोः पाठ्योरर्थस्य उत्कर्षापकर्षयोग्यत्वेन न कश्चित्प्रतीतिभेद इति
मन्वाना अनेन पथा संचरन्ते । ते इदं प्रष्टव्याः,
बहुव्रीहिसं
s
ऽपलापं
सामर्थ्
तदभावो युक्
कायोत्पत्यभावाङ्गीकारोऽपि सुवचः प्रसज्येत, इति हेतोः सामग्री ह्यविकला कार्यं
जनयत्येव,
पुनरिदमर्द्धजरतीयं लभ्यते, तिष्ठतु वादः । प्रधानोपसर्ज्जनभावविषये यत्र च
विध्यनुवादभावाभि
त्वादस्य प्राधान्येन समासेन निर्जीवीकरणम् । अत्र हरितहरित्वं अ
ग्रस्ताऽश्वत्वं विधीयते एवं विधेया
CC-0. RORI. Digitized by Sri Muthulakshmi Research Academy