2023-03-13 20:28:55 by manu_css
This page has been fully proofread once and needs a second look.
२० ]
महाकविबाण-विरचितं चण्डीशतकम्
[ पद्याङ्क ३ व्याख्या
कार्यात् निःकार्यः अनादे
कार्य:, असुरसादानेन निःकार्
अत्र
विशेषणस्य विशेष्ये गुणाधानहेतुत्वात् क्षेपणक्रियायाः कश्चन गुणोऽसुरसादान-
निःकार्यरूपेण विशेषणेन नाधीयते ।
पूर्वत्रापरतोषो वा विषयव्याप्तिरेव वा
सर्वव्याख्या
इति कृत्वा तत्र गुणाधानदर्शनात् । तद्विशेषणतापक्षस्तूपक्षेपः ।
ननु लोकोत्तरवीर्यस्य महिषस्य पादेन क्षेपोऽनौचित्यमावहतीति कथमुक्
पादेनैव क्षिपन्तीति, मैवं वादीः । यथा अलक्तकं तत्सारभूतं रसमादाय अवकर -
रूपा लाक्षा निरस्यते तथा सारभूतान् प्राणान् आदाय निर्यासकल्पस्य निरसन-
मेवोचितमिति कवेरभिसन्धिः । प्राणानां सारभूतता च शतपथश्रु
स्वस्वप्राधान्याभिमानसंवादे चक्षुराद्युत्क्रमणक्रमेण यदा प्राणा उद
तैर्विना सर्वेषामवकरप्रायत्वात्" प्रत्यपादि ।
कि
किं कुर्वाणा भगवती, तां शोभामादधाना । क्
इति सर्वनाम्नः प्रसिद्धपरामर्शः प्रकृतानुसन्धानं चेति व्यापारद्वैविध्यात्, कामित्य-
पेक्षायां प्रकृतमनुसंदधाति । या शोभा भगवत्याश्चर
जाता
एव परं साध्यं यस्य स अनुन
हरक्षिप्तयेति "कर्तृ
कमपि प्रभावातिशयं दर्शयति, न गङ्गायाः । अथ चैवं व्याख्याने हरतीति हर
इति सर्वोऽपि यस्माद्
भगवत्याः सौभाग्यातिशयकथनं तद् हरस्य समासे नि
भवितव्यम् । हरस्य प्राधान्ये विवक्षिते क्षिप्तया सह समासे विधेयाऽनूद्य यो
विपर्यासे न्यग्भावः कृतः स चाऽयुक्तः । तथा चोक्तम्-
पदमेकमनेकं वा यद्विधेयार्थमागतम् ।
न तत्समासमन्येन न चाप्यन्योन्यमर्हति ॥
तस्मादस्मादृशां महाकविप्रयोगा अविचारणीया इति । न पौरो भाग्यमा-
सेव्यते ।
शुभ्रधौते काऽप्यभिख्या भवति,
काष्ठा यत् सपत्नीसन्निधौ भर्त्ता चरणयोः पतति । तत्रापि च सपत्नीमपि
CC-0. RORI. Digitized by Sri Muthulakshmi Research Academy