चाणक्यराजनीतिः /207
This page has not been fully proofread.
178
मनस्तापं न कुर्वीत
मन्त्रिणा रहितो राजा
मन्त्रिवर्गस्य सारोऽयं
मन्त्रिहीनाश्च राजानः
मन्त्रिहीनो भवेद् राजा
मन्त्रेण रक्षयेद् गूढं
मस्तकशूलानि चत्वारि
महती देवता ह्येषा
महाकुलविवाहैश्च
महाजनविरोधं च
महानदीप्रतरणं
- माता यदि विषं दद्यात्
- मानवे श्रोत्रिये चैव
· मानहीनं सुरैः सार्ध
मालाकार इव प्रयोग
मालाकार इवारामे
मित्रं चापत्तिकालेषु
मुखे वहति माधुर्य
मूर्खं छन्दोऽनुवृत्तेन
मूर्खस्तु परिहर्तव्य:
मूर्खे नियोज्यमाने तु
मूलवृत्तिहितो धीर:
मृदुना रक्ष्यते भूप:
मृदुनैव मृदुं हन्ति
मेधावी वाक्पटुः प्राज्ञः
""
99
• मैत्री चाप्रणयात् समृद्धि
यच्छक्तावप्युपेक्षन्ते
यजमानं दानहीनः
यत् किंचित् कुरुते भृत्यः
CĀŅAKYA-RĀJA-NĪTI
श्लोकसंख्या
८२
१८६
१७३
१८४
१८५
१४४
९३
२४६
५२
१६०
99
२४०
८५
११२
१९
६५
२०१
१७३
१५१
२१४
२०९
२२०
८६
१३७
यत् किंचित् कुरुते भृत्यः
यत्र राजा स्वयं चौर:
यत्रोदकं तत्र चरन्ति
यथा क्रमेण गृह्णाति
यथा चतुर्भिः कनकं
यथाभिज्ञो महीपाल:
यथा हेम परीक्षेत
यदि नात्र विचिन्वते
यदेषां सर्वकार्येषु
यशः स्वर्गनिवासश्च
यस्मिन् देशे न संमानः
यस्य विज्ञानमात्रेण
यस्यार्था: स
स
यस्यार्थास्तस्य मित्राणि
यस्यास्ति वित्तं स नरः
युक्तियुक्तं वचो ग्राह्यं
पुमान् लोके
येन संवर्धते राजा
योजयेत् तादृशेष्वेव
यो न बुध्यति मन्दात्मा
रङ्कं करोति राजानं
रणात् प्रत्यागतं सूरं
राजद्रव्यं च भैक्षं च
राजद्वारे श्मशाने च
२२७
राजद्वेषाद् भवेन्नाश:
२३५ राजपत्नी गुरोः पत्नी
१९० राजा दहति दण्डेन
राजादिभ्यो हितं पुण्यम्
२४८ राजा धर्मेण कुर्वीत
१०५ राजानं च कुमन्त्रिभिः
१८८ राजानमनुवर्तन्ते
लोकसंख्या
१८९
२४१
६२
६८
१९९
४
२००
४५
२४७
२०८
१०९
२
४९
""
१२०
२१
१९७
९१
२५४
२६४
७०
११७
२५७
४१
९९
३
४३
१९२
२४२
मनस्तापं न कुर्वीत
मन्त्रिणा रहितो राजा
मन्त्रिवर्गस्य सारोऽयं
मन्त्रिहीनाश्च राजानः
मन्त्रिहीनो भवेद् राजा
मन्त्रेण रक्षयेद् गूढं
मस्तकशूलानि चत्वारि
महती देवता ह्येषा
महाकुलविवाहैश्च
महाजनविरोधं च
महानदीप्रतरणं
- माता यदि विषं दद्यात्
- मानवे श्रोत्रिये चैव
· मानहीनं सुरैः सार्ध
मालाकार इव प्रयोग
मालाकार इवारामे
मित्रं चापत्तिकालेषु
मुखे वहति माधुर्य
मूर्खं छन्दोऽनुवृत्तेन
मूर्खस्तु परिहर्तव्य:
मूर्खे नियोज्यमाने तु
मूलवृत्तिहितो धीर:
मृदुना रक्ष्यते भूप:
मृदुनैव मृदुं हन्ति
मेधावी वाक्पटुः प्राज्ञः
""
99
• मैत्री चाप्रणयात् समृद्धि
यच्छक्तावप्युपेक्षन्ते
यजमानं दानहीनः
यत् किंचित् कुरुते भृत्यः
CĀŅAKYA-RĀJA-NĪTI
श्लोकसंख्या
८२
१८६
१७३
१८४
१८५
१४४
९३
२४६
५२
१६०
99
२४०
८५
११२
१९
६५
२०१
१७३
१५१
२१४
२०९
२२०
८६
१३७
यत् किंचित् कुरुते भृत्यः
यत्र राजा स्वयं चौर:
यत्रोदकं तत्र चरन्ति
यथा क्रमेण गृह्णाति
यथा चतुर्भिः कनकं
यथाभिज्ञो महीपाल:
यथा हेम परीक्षेत
यदि नात्र विचिन्वते
यदेषां सर्वकार्येषु
यशः स्वर्गनिवासश्च
यस्मिन् देशे न संमानः
यस्य विज्ञानमात्रेण
यस्यार्था: स
स
यस्यार्थास्तस्य मित्राणि
यस्यास्ति वित्तं स नरः
युक्तियुक्तं वचो ग्राह्यं
पुमान् लोके
येन संवर्धते राजा
योजयेत् तादृशेष्वेव
यो न बुध्यति मन्दात्मा
रङ्कं करोति राजानं
रणात् प्रत्यागतं सूरं
राजद्रव्यं च भैक्षं च
राजद्वारे श्मशाने च
२२७
राजद्वेषाद् भवेन्नाश:
२३५ राजपत्नी गुरोः पत्नी
१९० राजा दहति दण्डेन
राजादिभ्यो हितं पुण्यम्
२४८ राजा धर्मेण कुर्वीत
१०५ राजानं च कुमन्त्रिभिः
१८८ राजानमनुवर्तन्ते
लोकसंख्या
१८९
२४१
६२
६८
१९९
४
२००
४५
२४७
२०८
१०९
२
४९
""
१२०
२१
१९७
९१
२५४
२६४
७०
११७
२५७
४१
९९
३
४३
१९२
२४२