चाणक्यराजनीतिः /144
This page has not been fully proofread.
III. KING's FRIENDS, ENEMIES, ETC.
वैरिणा सह विश्वासं यो नरः कर्तुमिच्छति ।
स वृक्षाग्रेषु संसप्तः पतितः प्रतिबुध्यते ॥ १२१ ॥
न विश्वसेत् पूर्वपराजितस्य
शत्रोश्च मित्रत्वमुपागतस्य ।
दग्धां गुहां पश्यत घूकपूर्णा
काकमणीतेन हुताशनेन । १२२ ॥
Also in MBh 4.51.15, SRBh
Kk 99, Pras 13.5, IS 6384. (Cf.
Vyās (C) 32.
115
160.340 ( ascribed to Kk ),
SRHt 91.45.) Also found in
(a) ग्राह्या [वा ] Pras.
(c) सर्वथा ( °दा Kk, SRBh) सर्वयत्नेन MBh, Kk, SRBh; छत्र-
च्छेदमयं दृष्ट्वा Pras; युक्त्या युक्तं च वा ग्राह्यं CSC II, CSJ.
(d) पुत्रे शिष्ये हितं वहेत् ( शिष्यवदाचरेत् Kk, SRBh) MBh,
Kk, SRBh; दूरापाति चु राघव: Pras; वाच्यं ( च्यो CSJ)
CSLd, CSC I, CsJ; गौरवम् CSC I.
This is probably not an original Cāṇakya maxim, but
borrowed from MBh.
121. CS 1.8, CR 7.44. Also CPS 210.90.
Also in GP 1.114.48, IS 6293. (Cf. MBh 1.142.73-4 &
12.140.37, HJ 4.11, CNG 152 ). Also found in NM (T) 6.13.
(a) संघाय [वि॰] CR, CPS.
(b) विश्वस्तो यः स्वपेत् सुखम् (यदि तिष्ठति GP; स्वयम् CRC,
CRT, CPS) CR, CPS, GP.
(c) वृक्षाग्रेषु कृतस्वप्न: CR ( प्रसुप्तश्च CRT; प्रसुप्तो हि [sपि GPy]
GP), CPS, GP.
(d) संप्रबुध्यते CRBh I, CRP, CRCa I.
122. CR 7.43. Also CPS 211.92.
Also in PS 3.1, PN 3.1, PTem 3.1, PP 3.1, Pts 3.1,
PtsK 3.1, PRE 3.1, IS 3428, Subh 176.
( 4 ) पूर्वविरोधितस्य PP, Pts, PtsK, PRE; पूर्वविलोभितस्य H in PS.
(b) शत्रोस्तु PS; शत्रुं च Subh; शत्रोस्त्वमित्रत्वम् A in PS.
वैरिणा सह विश्वासं यो नरः कर्तुमिच्छति ।
स वृक्षाग्रेषु संसप्तः पतितः प्रतिबुध्यते ॥ १२१ ॥
न विश्वसेत् पूर्वपराजितस्य
शत्रोश्च मित्रत्वमुपागतस्य ।
दग्धां गुहां पश्यत घूकपूर्णा
काकमणीतेन हुताशनेन । १२२ ॥
Also in MBh 4.51.15, SRBh
Kk 99, Pras 13.5, IS 6384. (Cf.
Vyās (C) 32.
115
160.340 ( ascribed to Kk ),
SRHt 91.45.) Also found in
(a) ग्राह्या [वा ] Pras.
(c) सर्वथा ( °दा Kk, SRBh) सर्वयत्नेन MBh, Kk, SRBh; छत्र-
च्छेदमयं दृष्ट्वा Pras; युक्त्या युक्तं च वा ग्राह्यं CSC II, CSJ.
(d) पुत्रे शिष्ये हितं वहेत् ( शिष्यवदाचरेत् Kk, SRBh) MBh,
Kk, SRBh; दूरापाति चु राघव: Pras; वाच्यं ( च्यो CSJ)
CSLd, CSC I, CsJ; गौरवम् CSC I.
This is probably not an original Cāṇakya maxim, but
borrowed from MBh.
121. CS 1.8, CR 7.44. Also CPS 210.90.
Also in GP 1.114.48, IS 6293. (Cf. MBh 1.142.73-4 &
12.140.37, HJ 4.11, CNG 152 ). Also found in NM (T) 6.13.
(a) संघाय [वि॰] CR, CPS.
(b) विश्वस्तो यः स्वपेत् सुखम् (यदि तिष्ठति GP; स्वयम् CRC,
CRT, CPS) CR, CPS, GP.
(c) वृक्षाग्रेषु कृतस्वप्न: CR ( प्रसुप्तश्च CRT; प्रसुप्तो हि [sपि GPy]
GP), CPS, GP.
(d) संप्रबुध्यते CRBh I, CRP, CRCa I.
122. CR 7.43. Also CPS 211.92.
Also in PS 3.1, PN 3.1, PTem 3.1, PP 3.1, Pts 3.1,
PtsK 3.1, PRE 3.1, IS 3428, Subh 176.
( 4 ) पूर्वविरोधितस्य PP, Pts, PtsK, PRE; पूर्वविलोभितस्य H in PS.
(b) शत्रोस्तु PS; शत्रुं च Subh; शत्रोस्त्वमित्रत्वम् A in PS.