2023-02-15 17:21:44 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
भट्टि - काव्ये - प्रथमे प्रकीर्ण-काण्डे लक्षण-रूपे प्रथमो वर्गः,
२२
घानिष्यते तेन महान् विपक्षः,
स्थायिष्यते येन रणे पुरस्तात् ॥
मा मां महाऽऽत्मन् परिभूर-योग्ये
न मद्-विधो न्यस्यति भारमंत्र्यम् ॥
घानीत्यादि — अनागतमर्थं ज्ञानेन समीक्ष्याह- महान्विपक्षो रावण: त्रैलो-
क्यविजयित्वात् । सोऽपि रामेण घानिष्यते किमुतेतरे राक्षसाः । हन्तेः
कर्मणि लृट् । '१७५७ । स्य- सिच्- ।६॥४॥६२ । इत्यादिना चिण्वदि उपधावृद्धिः ।
'३५८। हो हन्तेः- ।७।३।५४॥ इति कुत्वम् ॥ पुरस्तादग्रतो यद्रणं युद्धं भावि
परशुरामेण सार्धमिति भावः । तत्र येन स्थायिष्यते तेन धानिष्यत इति योज्यम् ।
अत्र तिष्ठतेर्भावे लृट् । चिण्वदिया । '२७६१ । आतो युक् ।७।३।३३॥ ॥
हे महात्मन् महासत्व, मा मां परिभूर्मावज्ञासीः । किमेवं वदसीति । परिपूर्वो
भवतिनिराकरणे वर्तते ॥ महिध इति विधानं विधा प्रकार: '३२८३१ आतश्चोप-
सगै
।३।३।१०६।' इत्यङ् । विधा भेदः सादृश्यं च । इह सादृत्र्यं गृह्यते । मया
विधा साहइयं यस्येति महिधः । १९३७३ । प्रत्ययोत्तरपदयोश्च ॥२।९८।'
इति मदादेशः । मद्विधो मत्सदृशोऽन्यो न भारमग्र्यम् । '३३६२। अग्राद्यत्
।४।४।११६॥ अयोग्ये असमर्थ न्यस्यति निक्षिपति । किमहं येनानागतं
समीक्षितमिति भावः । योगाय प्रभवति योग्यः । ११७६६। योगाद्यत्
१५ । १ । १०२ ॥ ॥
२३ - क्रुध्यन् कुलं धक्ष्यति विप्र-वह्निर,
यास्यन् सुतस् तप्स्यति मां स-मन्युम् ॥
इत्थं नृपः पूर्वम॑वालुलोचे,
ततोऽनुजज्ञे गमनं सुतस्य ॥
क्रुध्यन्नित्यादि — यद्यहं भूतरक्षणेऽधिकृतोऽस्य वचनं न कुर्यां तदा क्रुध्य-
न्सन् । दिवादित्वात् श्यन् । विप्रो वह्निरित्र । '७३५॥ उपमितम्- ।२।१।५६ ।'
इति समासः । धक्ष्यति कुलं भस्मसारकरिष्यति । दहेद ३२५ । दादेः-
१८।२।३२।' इति घः । भष्भावः । चर्खम् । गकारस्य ककारः । '२११॥
इष्कोः ।८।३।५७।' इति षत्वम् ॥ यास्यन्गमिष्यन्सुतो मां समन्युं सशोकं
तप्स्यति सन्तापयिष्यति । तपेर्लट् ॥ इत्थमेवंप्रकारं नृपः पूर्वमादाववा-
लुलोचेऽवलोकितवान् । अवाङ्पूर्वाल्लोचेर्लिंद ॥ तत उत्तरकालं सुतस्य गमन-
मनुजज्ञे । अनुज्ञातं नृपेणेति विभक्तिविपरिणामेन तेनेति योज्यम् । कर्मणि
लिट् । '१६०९ । ज्ञा अवबोधने' इति परस्मैपवित्वात् । नचानुपूर्वादस्मादा-
मनेपदं विहितम् ॥
२२
घानिष्यते तेन महान् विपक्षः,
स्थायिष्यते येन रणे पुरस्तात् ॥
मा मां महाऽऽत्मन् परिभूर-योग्ये
न मद्-विधो न्यस्यति भारमंत्र्यम् ॥
घानीत्यादि — अनागतमर्थं ज्ञानेन समीक्ष्याह- महान्विपक्षो रावण: त्रैलो-
क्यविजयित्वात् । सोऽपि रामेण घानिष्यते किमुतेतरे राक्षसाः । हन्तेः
कर्मणि लृट् । '१७५७ । स्य- सिच्- ।६॥४॥६२ । इत्यादिना चिण्वदि उपधावृद्धिः ।
'३५८। हो हन्तेः- ।७।३।५४॥ इति कुत्वम् ॥ पुरस्तादग्रतो यद्रणं युद्धं भावि
परशुरामेण सार्धमिति भावः । तत्र येन स्थायिष्यते तेन धानिष्यत इति योज्यम् ।
अत्र तिष्ठतेर्भावे लृट् । चिण्वदिया । '२७६१ । आतो युक् ।७।३।३३॥ ॥
हे महात्मन् महासत्व, मा मां परिभूर्मावज्ञासीः । किमेवं वदसीति । परिपूर्वो
भवतिनिराकरणे वर्तते ॥ महिध इति विधानं विधा प्रकार: '३२८३१ आतश्चोप-
सगै
।३।३।१०६।' इत्यङ् । विधा भेदः सादृश्यं च । इह सादृत्र्यं गृह्यते । मया
विधा साहइयं यस्येति महिधः । १९३७३ । प्रत्ययोत्तरपदयोश्च ॥२।९८।'
इति मदादेशः । मद्विधो मत्सदृशोऽन्यो न भारमग्र्यम् । '३३६२। अग्राद्यत्
।४।४।११६॥ अयोग्ये असमर्थ न्यस्यति निक्षिपति । किमहं येनानागतं
समीक्षितमिति भावः । योगाय प्रभवति योग्यः । ११७६६। योगाद्यत्
१५ । १ । १०२ ॥ ॥
२३ - क्रुध्यन् कुलं धक्ष्यति विप्र-वह्निर,
यास्यन् सुतस् तप्स्यति मां स-मन्युम् ॥
इत्थं नृपः पूर्वम॑वालुलोचे,
ततोऽनुजज्ञे गमनं सुतस्य ॥
क्रुध्यन्नित्यादि — यद्यहं भूतरक्षणेऽधिकृतोऽस्य वचनं न कुर्यां तदा क्रुध्य-
न्सन् । दिवादित्वात् श्यन् । विप्रो वह्निरित्र । '७३५॥ उपमितम्- ।२।१।५६ ।'
इति समासः । धक्ष्यति कुलं भस्मसारकरिष्यति । दहेद ३२५ । दादेः-
१८।२।३२।' इति घः । भष्भावः । चर्खम् । गकारस्य ककारः । '२११॥
इष्कोः ।८।३।५७।' इति षत्वम् ॥ यास्यन्गमिष्यन्सुतो मां समन्युं सशोकं
तप्स्यति सन्तापयिष्यति । तपेर्लट् ॥ इत्थमेवंप्रकारं नृपः पूर्वमादाववा-
लुलोचेऽवलोकितवान् । अवाङ्पूर्वाल्लोचेर्लिंद ॥ तत उत्तरकालं सुतस्य गमन-
मनुजज्ञे । अनुज्ञातं नृपेणेति विभक्तिविपरिणामेन तेनेति योज्यम् । कर्मणि
लिट् । '१६०९ । ज्ञा अवबोधने' इति परस्मैपवित्वात् । नचानुपूर्वादस्मादा-
मनेपदं विहितम् ॥