2023-02-15 17:22:47 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
३६४ भट्टि- काव्ये – चतुर्थे तिङन्त-काण्डे लक्षण-रूपे प्रथमो वर्गः,
त्वरित्यादि – धूम्राक्षसंबन्धिनो नृभुजो राक्षसाः त्वचैः सन्नाहैः । त्वचं
त्रायन्त इति देहान् संविव्ययुः छादितवन्तः । '१०६५ । व्येज् संवरणे' इत्यस्य ।
'२४१६॥ न व्यो लिटि ।६।१।४६।' इत्यात्वप्रतिषेधः । '२४०८ । लिटयभ्यासस्योभ-
येषाम् ॥६॥॥१७॥' इति सम्प्रसारणम् । वाहनान्यविशिश्यिरे आरूढवन्तः ।
'२७२ । एरनेकाचः ।६।४।१२।' इति यण् । '५४२ । अधिशीङ्- ॥४।४६ । इति
कर्मसंज्ञा । अस्त्राण्यानर्जुः गृहीतवन्तः । 'अर्ज प्रतियत्वे ।' '२२४७ । अत आदे:
।७।४।७०।' इति दीर्घः । '२२८८ । तस्मान्नु विहलः १७१४१७११' आनचुः इति
पाठान्तरम् । पूजितवन्तः । आह्ववक्षितिं च रणभूमिं ववञ्चुर्गाः । 'वञ्चु गतौ' ॥
११४३ - अध्युवास रथं, तेये पुराच्, चुक्षाव चा ऽशुभम् ॥
संश्रावयांचकारा ऽऽख्यां धूम्राक्षम् तत्वरे तथा ७५
अध्युवासेत्यादि- धूम्राक्षो रथमध्युवास आरूढः । '५५४। उपान्वध्याङ्
वसः । ११४.४८ ।' इति कर्मसंज्ञा । पुरात् लङ्कातः तेये निष्कान्तः । 'अय पय
तय' इत्यादिषु तयिरनुदात्तेन् । चुञ्जाव च शब्दं कृतवान् अशुभं भयानकम् ।
'क्षु शब्दे ।' आख्यां आत्मीयं नाम संश्रावयांचकार श्रावितवान्, तथा तत्वरे
त्वरते स्म युद्धाय ॥
3
9
११४४ - निलिल्ये मूर्ध्नि गृध्रोऽस्य, क्रूरा ध्वाङ्क्षा ववाशिरे, ॥
शिशीके शोणितं व्योम, चचाल क्ष्मा-तलं तथा ७६
निलिल्य इत्यादि — अस्य धूम्राक्षस्य गच्छतो मूर्ध्नि गृध्रो निलिल्ये
निलीनः । '२७२। एरनेकाचः ।६।४।८२ । इति यण् । ध्वालाः क्रूरा: अशुभशंसिनः
ववाशिरे वाशन्ते स्म । व्योम कर्तृ शोणितं शिशीके क्षरितवत् । 'शीकृ सेचने'
इत्यनुदात्तेत् । तथा क्ष्मातलं पृथ्वीतलं चचाल चलितम् ॥
११४५ - ततः प्रजघटे युद्धं, शस्त्राण्यसुः परस्परम् ॥
वश्वराजुघूर्णश च स्येमुश, चुकूदिरे तथा ७७
3
तत इत्यादि — ततो निमित्तादनन्तरं युद्धं प्रजघटे घटितम् ते हरिराक्षसाः
वक्ष्यमाणाः शस्त्राण्यासुः क्षिप्तवन्तः परस्परं वनश्रुः छिन्नवन्तः, आजुवर्णः
चक्रवद्भ्रान्ताः । वर्णतिरनुदात्तेत् । स्येमुः शब्दं कृतवन्तः । स्यमेः फणादित्वा-
देवम् । चुकूर्दिरे क्रीडितवन्तः ॥
११४६ - रुरुजुर, थ्रेजिरे, फेणुर्, बहुधा हरि-राक्षसाः ॥
-
"
वीरा न बिभयांचक्रुर, भीषयांचक्रिरे परान् ॥७८॥
रुरुजुरित्यादि —— रुरुजुर्भं भवन्तः, ब्रेजिरे शोभिताः, बहुधा बहुप्रकारं फेणु-
र्गताः 'फण गतौ ।' वीराः सात्त्विका न बिभयांचक्रुः न बिभ्यति स्म । '२४९१ ।
भी ह्री-भृ-दुवां श्लुवश्च ।३।१।३९ । इत्याम् । बिभेतेः परस्मैपदिश्वात् अनुप्रयोगे
त्वरित्यादि – धूम्राक्षसंबन्धिनो नृभुजो राक्षसाः त्वचैः सन्नाहैः । त्वचं
त्रायन्त इति देहान् संविव्ययुः छादितवन्तः । '१०६५ । व्येज् संवरणे' इत्यस्य ।
'२४१६॥ न व्यो लिटि ।६।१।४६।' इत्यात्वप्रतिषेधः । '२४०८ । लिटयभ्यासस्योभ-
येषाम् ॥६॥॥१७॥' इति सम्प्रसारणम् । वाहनान्यविशिश्यिरे आरूढवन्तः ।
'२७२ । एरनेकाचः ।६।४।१२।' इति यण् । '५४२ । अधिशीङ्- ॥४।४६ । इति
कर्मसंज्ञा । अस्त्राण्यानर्जुः गृहीतवन्तः । 'अर्ज प्रतियत्वे ।' '२२४७ । अत आदे:
।७।४।७०।' इति दीर्घः । '२२८८ । तस्मान्नु विहलः १७१४१७११' आनचुः इति
पाठान्तरम् । पूजितवन्तः । आह्ववक्षितिं च रणभूमिं ववञ्चुर्गाः । 'वञ्चु गतौ' ॥
११४३ - अध्युवास रथं, तेये पुराच्, चुक्षाव चा ऽशुभम् ॥
संश्रावयांचकारा ऽऽख्यां धूम्राक्षम् तत्वरे तथा ७५
अध्युवासेत्यादि- धूम्राक्षो रथमध्युवास आरूढः । '५५४। उपान्वध्याङ्
वसः । ११४.४८ ।' इति कर्मसंज्ञा । पुरात् लङ्कातः तेये निष्कान्तः । 'अय पय
तय' इत्यादिषु तयिरनुदात्तेन् । चुञ्जाव च शब्दं कृतवान् अशुभं भयानकम् ।
'क्षु शब्दे ।' आख्यां आत्मीयं नाम संश्रावयांचकार श्रावितवान्, तथा तत्वरे
त्वरते स्म युद्धाय ॥
3
9
११४४ - निलिल्ये मूर्ध्नि गृध्रोऽस्य, क्रूरा ध्वाङ्क्षा ववाशिरे, ॥
शिशीके शोणितं व्योम, चचाल क्ष्मा-तलं तथा ७६
निलिल्य इत्यादि — अस्य धूम्राक्षस्य गच्छतो मूर्ध्नि गृध्रो निलिल्ये
निलीनः । '२७२। एरनेकाचः ।६।४।८२ । इति यण् । ध्वालाः क्रूरा: अशुभशंसिनः
ववाशिरे वाशन्ते स्म । व्योम कर्तृ शोणितं शिशीके क्षरितवत् । 'शीकृ सेचने'
इत्यनुदात्तेत् । तथा क्ष्मातलं पृथ्वीतलं चचाल चलितम् ॥
११४५ - ततः प्रजघटे युद्धं, शस्त्राण्यसुः परस्परम् ॥
वश्वराजुघूर्णश च स्येमुश, चुकूदिरे तथा ७७
3
तत इत्यादि — ततो निमित्तादनन्तरं युद्धं प्रजघटे घटितम् ते हरिराक्षसाः
वक्ष्यमाणाः शस्त्राण्यासुः क्षिप्तवन्तः परस्परं वनश्रुः छिन्नवन्तः, आजुवर्णः
चक्रवद्भ्रान्ताः । वर्णतिरनुदात्तेत् । स्येमुः शब्दं कृतवन्तः । स्यमेः फणादित्वा-
देवम् । चुकूर्दिरे क्रीडितवन्तः ॥
११४६ - रुरुजुर, थ्रेजिरे, फेणुर्, बहुधा हरि-राक्षसाः ॥
-
"
वीरा न बिभयांचक्रुर, भीषयांचक्रिरे परान् ॥७८॥
रुरुजुरित्यादि —— रुरुजुर्भं भवन्तः, ब्रेजिरे शोभिताः, बहुधा बहुप्रकारं फेणु-
र्गताः 'फण गतौ ।' वीराः सात्त्विका न बिभयांचक्रुः न बिभ्यति स्म । '२४९१ ।
भी ह्री-भृ-दुवां श्लुवश्च ।३।१।३९ । इत्याम् । बिभेतेः परस्मैपदिश्वात् अनुप्रयोगे