2023-02-15 17:22:26 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
२४६ भट्टि-काव्ये --द्वितीयेऽधिकार-काण्डे लक्षण-रूपे चतुर्थी वर्गः,
पुर्विजेतुमिच्छुः इन्द्रजित् । '२३३१ । सन्- लिटोर्जेः ।७।११५७।' इति त्वम्
पुनर्गृह बलसन्निवेशं दुर्जयाख्यं चक्रे । हस्यश्वादिसैनिकानां मण्डल स्थित्या
विरच्यते ॥
७४४- अभिष्यन्तः कपि क्रोधाद॑भ्यपिञ्चनिया ऽऽत्मनः ॥
संप्रहार - समुद्भुतै रक्तैः कोप्णैररुश- च्युतैः ॥ ७१ ॥
अभिप्यन्त इत्यादि - राक्षसाः क्रोधादात्मनोऽभिष्यन्तः अन्तं नयन्तः ।
'१२१२। पोऽन्तकर्मणि ।' इत्यस्य शतरि '२५१०। ओतः श्यनि ।७।३।७१॥'
इत्योकारलोपः । '२२७० । उपसर्गात्- ।८।३।३५।' इति षत्वम् । संप्रहारसमुद्भूतैः
रक्तैः कोष्णैरीषदुष्णैः । अस्युतैः त्रणान्निर्गतैः । कपिमभ्यपिञ्चन्निव अभिषिक्त
वन्त इव । लङि रूपम् । '२२७६ । ग्राक् सिताद-व्यवायेऽपि ।८।३।६३।' इति
पत्वम् ॥
७४५ - संग्रामे तान॑धिष्ठास्यन् निषद्य पुर- तोरणम् ॥
अविषीदन्न॑वष्टव्धान् व्यष्टभ्भ्रान् नर-विष्वणान् ॥७२॥
संग्राम इत्यादि - ये प्राणिनः अभिषिञ्चन्ति तान्न रविष्वणान् राक्षसान् ।
• अधिष्टान् अस्वतन्त्रीकरिष्यन् । कपिः । '२२७० । उपसर्गात्- ।८।३।६५॥'
इति षत्वम् । पुरतोरणं पुरद्वारं व्यष्टनात् आश्रितवान् । निपद्य तत्रैव पुरतोरणे
स्थित्वा प्राणिनो मा प्रविक्षुरिति अविषीदन् विषादमगच्छन् । निषद्य अविषीद-
निति '२२७१ । सदिरप्रतेः ।८।३।६६ ।' इति पत्वम् । अवष्टब्धान् अविदूरान् ।
'२२७३। अवाञ्चालम्चनाविदूर्ययोः ।८।३।६८।' इति पत्वम् । व्यष्टम्नादिति अव्य-
वाये वे : '२२७३ । स्तन्भेः ।८।४।६७ । इति पत्वम् । '२५५५॥ स्तम्भु-स्तुम्भु
-।३।१।८२।' इत्यादिना नाप्रत्ययः । सशब्दायामभ्यवहारक्रियायां स्वनतिर्वर्तते ।
नराणां विष्वणा इति सः । नरान् सशब्दमभ्यवहरन्त इत्यर्थः । '२२७४ । वेश्च
स्वनो भोजने ।८।३।६९ ।' इति पत्वम् ॥
७४६-विषह्य राक्षसाः क्रुद्धाः शस्त्र-जालमैवाकिरन्, ॥
यन् न व्यषहर्तेन्द्रो ऽपि; कपिः पर्यषहिष्ट तत् ॥७३॥
विषयेत्यादि --- विपद्य सोढा कपिचेष्टितमित्यर्थात् । '२१२३। सात्पदाथोः
।८।३।१११।' इति प्रतिषेधे प्राप्ते '२२७५ । परि-नि-विभ्यः ।८।३।७० ।' इति
घत्वम् । राक्षसाः क्रुद्धाः शस्त्रजालमवाकिरन् विक्षिप्तवन्तः । लङि रूपम् । यच
शस्त्रजालमिन्द्रोऽपि न व्यपहत न सोढवान् । लङि रूपम् । तत्कपिः पर्यष-
हिष्ट । लुङि रूपम्। सहे: '२३५९। सिवादीनाम्- ।८।३।७१।' इत्यादिना विभाषा
षत्वम् ॥
७४७ – विष्यन्दमान- रुधिरो रक्त-विस्यन्द-पाटलान् ॥
B
विष्कन्तून् परिघेणा ऽहन्न॑विस्कन्ता कपिर् द्विषः.७४
पुर्विजेतुमिच्छुः इन्द्रजित् । '२३३१ । सन्- लिटोर्जेः ।७।११५७।' इति त्वम्
पुनर्गृह बलसन्निवेशं दुर्जयाख्यं चक्रे । हस्यश्वादिसैनिकानां मण्डल स्थित्या
विरच्यते ॥
७४४- अभिष्यन्तः कपि क्रोधाद॑भ्यपिञ्चनिया ऽऽत्मनः ॥
संप्रहार - समुद्भुतै रक्तैः कोप्णैररुश- च्युतैः ॥ ७१ ॥
अभिप्यन्त इत्यादि - राक्षसाः क्रोधादात्मनोऽभिष्यन्तः अन्तं नयन्तः ।
'१२१२। पोऽन्तकर्मणि ।' इत्यस्य शतरि '२५१०। ओतः श्यनि ।७।३।७१॥'
इत्योकारलोपः । '२२७० । उपसर्गात्- ।८।३।३५।' इति षत्वम् । संप्रहारसमुद्भूतैः
रक्तैः कोष्णैरीषदुष्णैः । अस्युतैः त्रणान्निर्गतैः । कपिमभ्यपिञ्चन्निव अभिषिक्त
वन्त इव । लङि रूपम् । '२२७६ । ग्राक् सिताद-व्यवायेऽपि ।८।३।६३।' इति
पत्वम् ॥
७४५ - संग्रामे तान॑धिष्ठास्यन् निषद्य पुर- तोरणम् ॥
अविषीदन्न॑वष्टव्धान् व्यष्टभ्भ्रान् नर-विष्वणान् ॥७२॥
संग्राम इत्यादि - ये प्राणिनः अभिषिञ्चन्ति तान्न रविष्वणान् राक्षसान् ।
• अधिष्टान् अस्वतन्त्रीकरिष्यन् । कपिः । '२२७० । उपसर्गात्- ।८।३।६५॥'
इति षत्वम् । पुरतोरणं पुरद्वारं व्यष्टनात् आश्रितवान् । निपद्य तत्रैव पुरतोरणे
स्थित्वा प्राणिनो मा प्रविक्षुरिति अविषीदन् विषादमगच्छन् । निषद्य अविषीद-
निति '२२७१ । सदिरप्रतेः ।८।३।६६ ।' इति पत्वम् । अवष्टब्धान् अविदूरान् ।
'२२७३। अवाञ्चालम्चनाविदूर्ययोः ।८।३।६८।' इति पत्वम् । व्यष्टम्नादिति अव्य-
वाये वे : '२२७३ । स्तन्भेः ।८।४।६७ । इति पत्वम् । '२५५५॥ स्तम्भु-स्तुम्भु
-।३।१।८२।' इत्यादिना नाप्रत्ययः । सशब्दायामभ्यवहारक्रियायां स्वनतिर्वर्तते ।
नराणां विष्वणा इति सः । नरान् सशब्दमभ्यवहरन्त इत्यर्थः । '२२७४ । वेश्च
स्वनो भोजने ।८।३।६९ ।' इति पत्वम् ॥
७४६-विषह्य राक्षसाः क्रुद्धाः शस्त्र-जालमैवाकिरन्, ॥
यन् न व्यषहर्तेन्द्रो ऽपि; कपिः पर्यषहिष्ट तत् ॥७३॥
विषयेत्यादि --- विपद्य सोढा कपिचेष्टितमित्यर्थात् । '२१२३। सात्पदाथोः
।८।३।१११।' इति प्रतिषेधे प्राप्ते '२२७५ । परि-नि-विभ्यः ।८।३।७० ।' इति
घत्वम् । राक्षसाः क्रुद्धाः शस्त्रजालमवाकिरन् विक्षिप्तवन्तः । लङि रूपम् । यच
शस्त्रजालमिन्द्रोऽपि न व्यपहत न सोढवान् । लङि रूपम् । तत्कपिः पर्यष-
हिष्ट । लुङि रूपम्। सहे: '२३५९। सिवादीनाम्- ।८।३।७१।' इत्यादिना विभाषा
षत्वम् ॥
७४७ – विष्यन्दमान- रुधिरो रक्त-विस्यन्द-पाटलान् ॥
B
विष्कन्तून् परिघेणा ऽहन्न॑विस्कन्ता कपिर् द्विषः.७४