2023-02-15 17:22:16 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
तथा लक्ष्य-रूपे कथान के सीताऽन्वेवर्ण नाम सप्तमः सर्गः- १८७
त्रिंशदित्यादि ——– त्रिंशतः पूरणम् । १८५६ विंशत्यादिभ्यः–।५।२॥५६॥१
इति तमद् । त्रिंशत्तमं यदहः तत् प्रत्यागमावधिं प्रत्यागमनस्यावधिं यातं अती-
तं मत्वा अकृतार्था अनिष्पादितप्रयोजना विषीदन्तो विषादं गच्छन्तो वयं पर-
लोकमुपास्महे प्रायोपवेशनेन म्रियामहे ॥
५२४ म्रियामहे, न गच्छामः कौशल्यायनि-वडभाम् ॥
उपलम्भ्यिार्म-पश्यन्तः कौमारी पततां वर ! ॥९०॥'
म्रियासह इत्यादि — हे पततां पक्षिणां वर ! म्रियामहे न गच्छामः किमिति
कौमारीं अकृत पूर्वदारपतिं लब्धवतीम् । १२१४ । कौमारापूर्ववचने ।४।२।१३।
इति साधुः । कौशल्यायनिवल्लभाम् । कौशल्याया अपत्यं कौशल्यायनी रामः ।
८ ११७९ । कौशल्य - कार्मार्याभ्यां च ।४।१११५५ ।' इति फिज् । फत्यायनादेशः ।
तस्य वल्लभां इष्टां उपलभ्यां प्रशस्ताम् । २८४४ । पोरदुपधात् ।३।१।९८ । १
इति यत् । '२८४६ । उपात्प्रशंसायाम् ।७।१।६६।' इति यत्प्रत्यये नुम् । अपश्य-
न्तोऽनुपलभमानाः एते प्रकीर्णकाः ॥
इत: क्विदतिशेषमधिकृत्याह-
५२५ - जगाद वानरान् पक्षी - 'नाध्यगीढं ध्रुवं स्मृतिम् ॥
यूयं संकुटितुं यस्मात् काले ऽस्मिन्न॑ध्य॒वस्यथ ॥३१॥
जगादेत्यादि – ध्रुवं अवश्यं स्मृतिं स्मृतिशास्त्रं नाध्यगी नाधीतवन्त
इति पक्षी वानरान् जगाद । '२४६०। विभाषा लुङ्-लुङोः ।२।४/५० ।' इति वि-
भाषा गाङादेशः । '२४६१ गाङ्कुटादिभ्यः ॥२॥ इति सिचो ङित्त्वम् ।
'२३६२। घुमा-स्था । ६।४।६६ । इतीत्वम् '२२४९ । धि च ।८।२।२५॥ इति सि
चो लोपः । '२२४७। इणः षीध्वम् । ८।३।७८ ।' इति मूर्धन्यः । यस्माद्ययमस्मिन्
काले संकुटितुं अवसातुमध्यवस्यथ अभिप्रायं कुरुथ । कुटादित्वात् ङित्वम् ॥
अयमेवावसातुं काल इति चेदाह -
५२६ - नाऽयमुद्विजितुं कालः स्वामि कार्याद् भवादृशाम् ॥
हृत-भार्ये च्युते राज्याद् रामे पर्युत्सुके भृशम् ॥९२॥
नायमित्यादि — भवादृशां युष्मद्विधानां स्वामिकार्यादु द्विजितुं नायं कालः ।
'२५३६। विजः-।१।२।२।' इति डिवम् । किमिति न भवतीति चेदाह-राज्या-
च्युते भ्रष्टे रामे निर्वासितत्वात् । तत्रापि हृतभार्ये भृशमत्यर्थं पर्युत्सुके सीतायाम् ॥
५२७ - यलं प्रोर्णवितुं तूर्ण दिशं कुरुत दक्षिणाम् ॥
-
-
प्रोर्णुवित्र दिवस् तत्र पुरीं द्रक्ष्यथ काञ्चनीम् ॥ ९३ ॥
यतमित्यादि - दक्षिणां दिशं प्रोर्णवितुं आच्छादयितुं छादयिष्याम इति
तुमन् । तूर्ण शीघ्रं यत्नं कुरुत । तस्यां दिशि पुरीं द्रक्ष्यथ । काञ्चनीम् । '१५३२।
प्राणिरजतादिभ्यो ऽञ् ।४।३।१५४।' प्रोर्णुवित्र अभिव्यापिनीम् । तृचि रूपम् ।
त्रिंशदित्यादि ——– त्रिंशतः पूरणम् । १८५६ विंशत्यादिभ्यः–।५।२॥५६॥१
इति तमद् । त्रिंशत्तमं यदहः तत् प्रत्यागमावधिं प्रत्यागमनस्यावधिं यातं अती-
तं मत्वा अकृतार्था अनिष्पादितप्रयोजना विषीदन्तो विषादं गच्छन्तो वयं पर-
लोकमुपास्महे प्रायोपवेशनेन म्रियामहे ॥
५२४ म्रियामहे, न गच्छामः कौशल्यायनि-वडभाम् ॥
उपलम्भ्यिार्म-पश्यन्तः कौमारी पततां वर ! ॥९०॥'
म्रियासह इत्यादि — हे पततां पक्षिणां वर ! म्रियामहे न गच्छामः किमिति
कौमारीं अकृत पूर्वदारपतिं लब्धवतीम् । १२१४ । कौमारापूर्ववचने ।४।२।१३।
इति साधुः । कौशल्यायनिवल्लभाम् । कौशल्याया अपत्यं कौशल्यायनी रामः ।
८ ११७९ । कौशल्य - कार्मार्याभ्यां च ।४।१११५५ ।' इति फिज् । फत्यायनादेशः ।
तस्य वल्लभां इष्टां उपलभ्यां प्रशस्ताम् । २८४४ । पोरदुपधात् ।३।१।९८ । १
इति यत् । '२८४६ । उपात्प्रशंसायाम् ।७।१।६६।' इति यत्प्रत्यये नुम् । अपश्य-
न्तोऽनुपलभमानाः एते प्रकीर्णकाः ॥
इत: क्विदतिशेषमधिकृत्याह-
५२५ - जगाद वानरान् पक्षी - 'नाध्यगीढं ध्रुवं स्मृतिम् ॥
यूयं संकुटितुं यस्मात् काले ऽस्मिन्न॑ध्य॒वस्यथ ॥३१॥
जगादेत्यादि – ध्रुवं अवश्यं स्मृतिं स्मृतिशास्त्रं नाध्यगी नाधीतवन्त
इति पक्षी वानरान् जगाद । '२४६०। विभाषा लुङ्-लुङोः ।२।४/५० ।' इति वि-
भाषा गाङादेशः । '२४६१ गाङ्कुटादिभ्यः ॥२॥ इति सिचो ङित्त्वम् ।
'२३६२। घुमा-स्था । ६।४।६६ । इतीत्वम् '२२४९ । धि च ।८।२।२५॥ इति सि
चो लोपः । '२२४७। इणः षीध्वम् । ८।३।७८ ।' इति मूर्धन्यः । यस्माद्ययमस्मिन्
काले संकुटितुं अवसातुमध्यवस्यथ अभिप्रायं कुरुथ । कुटादित्वात् ङित्वम् ॥
अयमेवावसातुं काल इति चेदाह -
५२६ - नाऽयमुद्विजितुं कालः स्वामि कार्याद् भवादृशाम् ॥
हृत-भार्ये च्युते राज्याद् रामे पर्युत्सुके भृशम् ॥९२॥
नायमित्यादि — भवादृशां युष्मद्विधानां स्वामिकार्यादु द्विजितुं नायं कालः ।
'२५३६। विजः-।१।२।२।' इति डिवम् । किमिति न भवतीति चेदाह-राज्या-
च्युते भ्रष्टे रामे निर्वासितत्वात् । तत्रापि हृतभार्ये भृशमत्यर्थं पर्युत्सुके सीतायाम् ॥
५२७ - यलं प्रोर्णवितुं तूर्ण दिशं कुरुत दक्षिणाम् ॥
-
-
प्रोर्णुवित्र दिवस् तत्र पुरीं द्रक्ष्यथ काञ्चनीम् ॥ ९३ ॥
यतमित्यादि - दक्षिणां दिशं प्रोर्णवितुं आच्छादयितुं छादयिष्याम इति
तुमन् । तूर्ण शीघ्रं यत्नं कुरुत । तस्यां दिशि पुरीं द्रक्ष्यथ । काञ्चनीम् । '१५३२।
प्राणिरजतादिभ्यो ऽञ् ।४।३।१५४।' प्रोर्णुवित्र अभिव्यापिनीम् । तृचि रूपम् ।