2023-02-15 17:22:16 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
,
१८४ भट्टि काव्ये -- द्वितीयेऽधिकार काण्डे लक्षण-रूपे द्वितीयो वर्गः,
इतस्त्रीलिङ्गभावं निवर्त्य कृदुदाहियते--
५१२ - अ-क्लेश्यमसिना ऽयन्तं कवन्ध-वधमभ्यधुः ॥
धिङ नः प्रपतनं घोरं केदाऽन्तत्वम॑- नाथ-वत्. ७८
अक्लेश्यमित्यादि—कबन्धवधं योजनवाहोर्वधमभ्यधुः अभिहितवन्तः ।
अभिपूर्वो धाजभिधाने वर्तते । कीदृशम् । अक्लेइयं प्रयासरहितम् । अकस्मात्
असिना सुखमरणात् तं चायन्तं अन्ते तस्याग्निरभूत् । अस्माकं धिक् प्रपतनं
विनाशम् । दुःखेन घोरत्वात् । क्लेदान्तवं अन्ते पूतीभावं तद्यत्रास्ति । अर्शआ-
दिव्वादच् । अनाथानामिव । अक्लेश्यग्रपतनशब्दौ भावसाधनौ । कृत्यल्युटो
बहुलमिति ॥
५१३ - ततो मन्द-गतः पक्षी तेषां प्रायोपवेशनम् ॥
अशनीयमि॑िवशंसुर् महाना॑याद - शोभनः ॥ ७९ ॥
तत इत्यादि — ततो ऽभिहितानन्तरं महान् पक्षी सम्पातिनामा जटायु-
आता । आयात् आगतः । मन्दगतो मन्दगमनः । '३०९० । नपुंसके भावे क्तः
।३।३।११४।' आहिताग्नित्वात् परनिपातः । तेषां यत्प्रायोपवेशनं तदशनीयमिव
भोजनीयमिव । '२८४१॥ कृत्यल्युटो बहुलम् । ३।३।११३।' इति कृत्यः । आशंसुः
आशंसनशीलः । अशोभन: शोभारहितः । दावाग्निना ब्रुष्टशरीरत्वात् । '३२९० ।
ल्युट् च ।३।३।११५॥' इति भावे ल्यु । '३२९१ । कर्मणि च येन । ३।३॥१६।
इत्येतत्परिहृत्योदाहृतत्वात् ॥
y
५१४ - देह ब्रश्च॑न-तुण्डदा॒ऽग्रं तं विलोक्या ऽशुभाऽऽकरम् ॥
पापगोचरमा॑त्मानम॑शोचन् वानरा मुहुः ॥ ८० ॥
देहेत्यादि — वृत्र्यते येन तुण्डाग्रेण । '३२९३ । करणाधिकरणयोश्च ।३।३।-
११७ ।' इति करणे ल्युट् । देहस्य ब्रश्चनमिति कृद्योगे पष्ठी । देहब्रश्चनं तुण्डायं
यस्य तं विलोक्य । वानरा अशुभाकरं पापस्योत्पत्तिस्थानम् । आकर इवाकरः ।
' ३२९६ । पुंसि संज्ञायां घः - ।३।३।११८।' तत्र हि करणाधिकरणयोरिति वर्तते ।
एवं उत्तरत्रापि चात्मानं पापगोचरं पापविषयं पापविषये पतिता वयमिति
मुहुरशोचन् शोचितवन्तः । '३२९८ । गोचर सञ्चर-।३।३।११९।' इत्यधिकरणे
निपातितः ॥
५१५ - 'जटायुः पुण्य - कृत् पक्षी दण्डकारण्य सञ्चरः ॥
कृत्वा राघव - कार्यं यः स्वरा॒ऽऽरूढो ऽग्नि-संस्कृतः ८१
जटायुरित्यादि — कृत्वा राघवकार्यम् । अग्निसंस्कृत: अग्निना कृतसंस्कारः ।
स्वः स्वर्गमारूढः । जटायुः पुण्यकृत् । संचरत्यस्मिन्निति संचरः । पूर्ववत् निपा-
तितः । दण्डकारण्यं संचरोऽवस्थानं यस्येति ॥
१- '१०२० । ब्रश्चनः पत्रपरशुरीषिका तूलिका समे ।" इति ना० अ० ॥
१८४ भट्टि काव्ये -- द्वितीयेऽधिकार काण्डे लक्षण-रूपे द्वितीयो वर्गः,
इतस्त्रीलिङ्गभावं निवर्त्य कृदुदाहियते--
५१२ - अ-क्लेश्यमसिना ऽयन्तं कवन्ध-वधमभ्यधुः ॥
धिङ नः प्रपतनं घोरं केदाऽन्तत्वम॑- नाथ-वत्. ७८
अक्लेश्यमित्यादि—कबन्धवधं योजनवाहोर्वधमभ्यधुः अभिहितवन्तः ।
अभिपूर्वो धाजभिधाने वर्तते । कीदृशम् । अक्लेइयं प्रयासरहितम् । अकस्मात्
असिना सुखमरणात् तं चायन्तं अन्ते तस्याग्निरभूत् । अस्माकं धिक् प्रपतनं
विनाशम् । दुःखेन घोरत्वात् । क्लेदान्तवं अन्ते पूतीभावं तद्यत्रास्ति । अर्शआ-
दिव्वादच् । अनाथानामिव । अक्लेश्यग्रपतनशब्दौ भावसाधनौ । कृत्यल्युटो
बहुलमिति ॥
५१३ - ततो मन्द-गतः पक्षी तेषां प्रायोपवेशनम् ॥
अशनीयमि॑िवशंसुर् महाना॑याद - शोभनः ॥ ७९ ॥
तत इत्यादि — ततो ऽभिहितानन्तरं महान् पक्षी सम्पातिनामा जटायु-
आता । आयात् आगतः । मन्दगतो मन्दगमनः । '३०९० । नपुंसके भावे क्तः
।३।३।११४।' आहिताग्नित्वात् परनिपातः । तेषां यत्प्रायोपवेशनं तदशनीयमिव
भोजनीयमिव । '२८४१॥ कृत्यल्युटो बहुलम् । ३।३।११३।' इति कृत्यः । आशंसुः
आशंसनशीलः । अशोभन: शोभारहितः । दावाग्निना ब्रुष्टशरीरत्वात् । '३२९० ।
ल्युट् च ।३।३।११५॥' इति भावे ल्यु । '३२९१ । कर्मणि च येन । ३।३॥१६।
इत्येतत्परिहृत्योदाहृतत्वात् ॥
y
५१४ - देह ब्रश्च॑न-तुण्डदा॒ऽग्रं तं विलोक्या ऽशुभाऽऽकरम् ॥
पापगोचरमा॑त्मानम॑शोचन् वानरा मुहुः ॥ ८० ॥
देहेत्यादि — वृत्र्यते येन तुण्डाग्रेण । '३२९३ । करणाधिकरणयोश्च ।३।३।-
११७ ।' इति करणे ल्युट् । देहस्य ब्रश्चनमिति कृद्योगे पष्ठी । देहब्रश्चनं तुण्डायं
यस्य तं विलोक्य । वानरा अशुभाकरं पापस्योत्पत्तिस्थानम् । आकर इवाकरः ।
' ३२९६ । पुंसि संज्ञायां घः - ।३।३।११८।' तत्र हि करणाधिकरणयोरिति वर्तते ।
एवं उत्तरत्रापि चात्मानं पापगोचरं पापविषयं पापविषये पतिता वयमिति
मुहुरशोचन् शोचितवन्तः । '३२९८ । गोचर सञ्चर-।३।३।११९।' इत्यधिकरणे
निपातितः ॥
५१५ - 'जटायुः पुण्य - कृत् पक्षी दण्डकारण्य सञ्चरः ॥
कृत्वा राघव - कार्यं यः स्वरा॒ऽऽरूढो ऽग्नि-संस्कृतः ८१
जटायुरित्यादि — कृत्वा राघवकार्यम् । अग्निसंस्कृत: अग्निना कृतसंस्कारः ।
स्वः स्वर्गमारूढः । जटायुः पुण्यकृत् । संचरत्यस्मिन्निति संचरः । पूर्ववत् निपा-
तितः । दण्डकारण्यं संचरोऽवस्थानं यस्येति ॥
१- '१०२० । ब्रश्चनः पत्रपरशुरीषिका तूलिका समे ।" इति ना० अ० ॥