2023-02-27 22:43:04 by ambuda-bot
This page has not been fully proofread.
११६
भल्लट शतकम्
about the dirt you have put on your body ? How is that to be
removed off ?
एते ते विजिगीषवो नृपगृहद्वारापितावेक्षणा:
क्षिप्यन्ते वसुंयाचनाहित धियः कोपोद्धत वेंत्रिभिः ।
र्थेभ्यो विषयोपभोगविरस नकारि यैरादर-
स्ते तिष्ठन्ति मनस्विनः सुरसरित्तीरे मनोहारिणि ॥६६॥
1
एते (ये) वसुयाचनाहितचिय: विजिगीषवः नृपगृहद्वारापितावे-
क्षरणा: (सन्ति ) ते कोपोद्धतैः वेत्रिभिः क्षिप्यन्ते ( किन्तु ) विषयोपभोग-
विरसैः यैः अर्थेभ्यः आदर: नकारि ते मनस्विनः मनोहारिणि सुर-
सरित्तीरे तिष्ठन्ति ।
ये सस्पृहास्ते लोकद्वये दुःखमेवानुभवन्ति । निस्पृहा उभयत्रापि सुखमेवेत्याह
- एते त इति । वसुयाचनाहितधियः वसुनो घनस्य याचनमभ्यर्थनं तयाहिता
विन्यस्ता धीर्बुद्धिर्येषां ते तथोक्ताः । प्रवेशे अहंपूर्वतया द्वारदेशे निष्पन्दमाना
इत्यर्थः । एते परिदृश्यमानास्ते तथोक्ताः । विजेतुमिच्छवो विजिगीषवः । रागिण
इत्यर्थः । कोपोत्थितैः कोपेन प्रसह्य सम्भूतेन रोषेण हेतुना उत्थितैः । ताडनानि
चिकीर्षुभिरित्यर्थः । वेत्रिभि वेत्रवारिभिः । दौवारिकैरिति यावत् । क्षिप्यन्ते
अपसार्यन्ते। क्षिपतेः कर्मणि लट् । विरक्तास्तु नैवमित्याह - विषयोपभोग-
विरसैः विषयाणां शब्दादीनाम् उपभोगे अनुभोगे विरस: अनिच्छुभिर्यैर्महात्मभिः
कर्तृभिः । अर्थेभ्यो घनेभ्यः । आदानमभिलाषो नाकारि न कृतः । करोतेः
कर्मरिण लुङ् ।
चलेश्चिणादेशः । मनस्विनो मानिनस्ते पुरुषाः । मनोहारिणि
हृद्यतमे । सुरसरित्तीरे सुरसरितो भागीरथ्यास्तीरे तटे काश्यादी तिष्ठन्ति
मुक्तये निवसन्ति । भूसारत्वं काश्यामिति भावः ।
असारभुते संसारे सारमेतच्चतुष्टयम् ।
काशीवासः सतां सङ्गो गङ्गाभ्यः शम्भुपूजनम् ॥ इति ।
ये (जो) धन को भोगने में ही अपनी बुद्धि लगाने वाले, ( प्रतिस्पर्धा के
1. अ, म1, ह; द्वारापंणावेक्षणा: क
2. अ, म, ह; वरयाचना क
3. क; कोपोत्थितैर् अ, ह; कोपोर् म
4. अ, क, म, अर्थभ्यो ह
5. क, ह; भोगविरसैर् अ, म
CC-0 Shashi Shekhar Toshkhani Collection. Digitized by eGangotri
भल्लट शतकम्
about the dirt you have put on your body ? How is that to be
removed off ?
एते ते विजिगीषवो नृपगृहद्वारापितावेक्षणा:
क्षिप्यन्ते वसुंयाचनाहित धियः कोपोद्धत वेंत्रिभिः ।
र्थेभ्यो विषयोपभोगविरस नकारि यैरादर-
स्ते तिष्ठन्ति मनस्विनः सुरसरित्तीरे मनोहारिणि ॥६६॥
1
एते (ये) वसुयाचनाहितचिय: विजिगीषवः नृपगृहद्वारापितावे-
क्षरणा: (सन्ति ) ते कोपोद्धतैः वेत्रिभिः क्षिप्यन्ते ( किन्तु ) विषयोपभोग-
विरसैः यैः अर्थेभ्यः आदर: नकारि ते मनस्विनः मनोहारिणि सुर-
सरित्तीरे तिष्ठन्ति ।
ये सस्पृहास्ते लोकद्वये दुःखमेवानुभवन्ति । निस्पृहा उभयत्रापि सुखमेवेत्याह
- एते त इति । वसुयाचनाहितधियः वसुनो घनस्य याचनमभ्यर्थनं तयाहिता
विन्यस्ता धीर्बुद्धिर्येषां ते तथोक्ताः । प्रवेशे अहंपूर्वतया द्वारदेशे निष्पन्दमाना
इत्यर्थः । एते परिदृश्यमानास्ते तथोक्ताः । विजेतुमिच्छवो विजिगीषवः । रागिण
इत्यर्थः । कोपोत्थितैः कोपेन प्रसह्य सम्भूतेन रोषेण हेतुना उत्थितैः । ताडनानि
चिकीर्षुभिरित्यर्थः । वेत्रिभि वेत्रवारिभिः । दौवारिकैरिति यावत् । क्षिप्यन्ते
अपसार्यन्ते। क्षिपतेः कर्मणि लट् । विरक्तास्तु नैवमित्याह - विषयोपभोग-
विरसैः विषयाणां शब्दादीनाम् उपभोगे अनुभोगे विरस: अनिच्छुभिर्यैर्महात्मभिः
कर्तृभिः । अर्थेभ्यो घनेभ्यः । आदानमभिलाषो नाकारि न कृतः । करोतेः
कर्मरिण लुङ् ।
चलेश्चिणादेशः । मनस्विनो मानिनस्ते पुरुषाः । मनोहारिणि
हृद्यतमे । सुरसरित्तीरे सुरसरितो भागीरथ्यास्तीरे तटे काश्यादी तिष्ठन्ति
मुक्तये निवसन्ति । भूसारत्वं काश्यामिति भावः ।
असारभुते संसारे सारमेतच्चतुष्टयम् ।
काशीवासः सतां सङ्गो गङ्गाभ्यः शम्भुपूजनम् ॥ इति ।
ये (जो) धन को भोगने में ही अपनी बुद्धि लगाने वाले, ( प्रतिस्पर्धा के
1. अ, म1, ह; द्वारापंणावेक्षणा: क
2. अ, म, ह; वरयाचना क
3. क; कोपोत्थितैर् अ, ह; कोपोर् म
4. अ, क, म, अर्थभ्यो ह
5. क, ह; भोगविरसैर् अ, म
CC-0 Shashi Shekhar Toshkhani Collection. Digitized by eGangotri