avyayakośa /96
This page has not been fully proofread.
60
अर्वाक्
-
समासे, क्त्वायाः, 'समासेऽनपूर्वे – ' (7-1-37) इति ल्यप । एतत्पक्षे
चादिषु (1-4-57) अस्य पाठ उन्नेयः । गतिसंज्ञाभावपक्षे समासाभावात्
न ल्यबादेशः । तेन अर्थे कृत्वा इत्यपि पक्षे साधुः ।
66
&
(115)
अर्वाक अधरे" (स्व.)
अर्वाक पूर्वे । इति क्षीरस्वामी ।
अधरे – अधरदेशे, अधरकाले चेत्यर्थः ।
-
-
काले यथा – वर्षात् षोडशादर्वाक्' । अर्वाक्किालिकः । 'कथं वाऽऽदीय-
तामर्वाक् मुनिमा धर्मरोधिनी ।' (किरातार्जुनीये 11-76) देशे यथा-
अर्वाग्बिलो ऊर्ध्वबुध्नश्चमस: ' (बृहदारण्यकोपनिषत् 4-1 )।
' विचक्रेण सुवृता यातम् अर्वाक् ।' (ऋक्. 1-118-2) इत्या-
दिषु स्थलेषु 'अत्र देशे' इत्यप्यस्यार्थो दृश्यते । एवं मध्यार्थेऽप्यस्य
कचिद्वृत्तिरिति वाचस्पत्ये निरूपितम् । तत्र प्रयोगोऽन्वेष्टव्यः ।
स्वरादीनामपि निपातयत् बहर्थकत्वस्य शाब्दिकैरङ्गीकारादनेकार्थकत्वमेते-
षामिति ज्ञेयम् ।
1. अवरे अञ्चतीत्यर्थे, 'ऋत्विग्दटक स्रग दिगुष्णिगन्चुयुजुञ्चांच
(3-2-59) इति क्विन्प्रत्यये, अवरशब्दस्य पृषोदरादित्वेन
(6-3-109) अर्वादेशे स्वरादिपाठादव्ययत्वे च रूपमेवम् । केचित्
अर्वाच' इति चकारान्तममुं पठन्ति । तत्पक्षे अव्युत्पन्न मिदं शब्द-
स्वरूपमिति बोध्यम् ।
"
अर्वाक्
-
समासे, क्त्वायाः, 'समासेऽनपूर्वे – ' (7-1-37) इति ल्यप । एतत्पक्षे
चादिषु (1-4-57) अस्य पाठ उन्नेयः । गतिसंज्ञाभावपक्षे समासाभावात्
न ल्यबादेशः । तेन अर्थे कृत्वा इत्यपि पक्षे साधुः ।
66
&
(115)
अर्वाक अधरे" (स्व.)
अर्वाक पूर्वे । इति क्षीरस्वामी ।
अधरे – अधरदेशे, अधरकाले चेत्यर्थः ।
-
-
काले यथा – वर्षात् षोडशादर्वाक्' । अर्वाक्किालिकः । 'कथं वाऽऽदीय-
तामर्वाक् मुनिमा धर्मरोधिनी ।' (किरातार्जुनीये 11-76) देशे यथा-
अर्वाग्बिलो ऊर्ध्वबुध्नश्चमस: ' (बृहदारण्यकोपनिषत् 4-1 )।
' विचक्रेण सुवृता यातम् अर्वाक् ।' (ऋक्. 1-118-2) इत्या-
दिषु स्थलेषु 'अत्र देशे' इत्यप्यस्यार्थो दृश्यते । एवं मध्यार्थेऽप्यस्य
कचिद्वृत्तिरिति वाचस्पत्ये निरूपितम् । तत्र प्रयोगोऽन्वेष्टव्यः ।
स्वरादीनामपि निपातयत् बहर्थकत्वस्य शाब्दिकैरङ्गीकारादनेकार्थकत्वमेते-
षामिति ज्ञेयम् ।
1. अवरे अञ्चतीत्यर्थे, 'ऋत्विग्दटक स्रग दिगुष्णिगन्चुयुजुञ्चांच
(3-2-59) इति क्विन्प्रत्यये, अवरशब्दस्य पृषोदरादित्वेन
(6-3-109) अर्वादेशे स्वरादिपाठादव्ययत्वे च रूपमेवम् । केचित्
अर्वाच' इति चकारान्तममुं पठन्ति । तत्पक्षे अव्युत्पन्न मिदं शब्द-
स्वरूपमिति बोध्यम् ।
"