avyayakośa /95
This page has not been fully proofread.
अर्ये
59
-
'दुष्ट: शब्द: स्वरतो वर्णतो वा - (पाणिनिशिक्षा 52) इत्यादिषु
स्वरतः वर्णतः' इत्यादीनां तृतीयार्थकत्वसम्पादनार्थम् सार्वविभक्ति-
कतसिप्रकरणे एतादृशानामाद्या दिपाठपरिकल्पनदर्शनादस्यापि तेनैव मार्गेण
तसिप्रत्ययान्तत्वमिति ज्ञेयम् । तृतीयान्तार्ये यथा – ' अर्थतः शब्दतो
वाऽपि मनाक् काव्यार्थसूचनम् ।" इति ।
(114)
" अर्थ सार्थके सप्रयोजने च" (सा. ग. नि.)
66
सार्थके–'अर्थेकृत्य श्लोकं पठति ।' सार्थकं कृत्वेत्यर्थः ।
सप्रयोजने– 'आस्थाकृताः कृतनमस्कृतयोऽर्थमर्थे कृत्य व्रती च नृपती च
नृपस्य जग्मुः ॥ (छित्तपस्य श्लोकोऽयमिति गणरत्ने (पु. 140 ) । साक्षा-
प्रभृतिषु (1-4-74) गणे पाठात् अर्थशब्दसप्तम्यन्त प्रतिरूपकमव्ययमिद-
मिति न्यासकारादयः । शब्दकौस्तुभेऽप्येवमेव । गणरत्नमहोदधि-
प्रभृतिषु गणपाठसामर्थ्यादेजन्तत्वमिति प्रथमतः प्रसाध्य, पुनस्तत्रैव (ग.
र. म.) 'अथवा, एते सप्तमीप्रतिरूपका. . निपाता: 'इत्यप्युक्तम् । साक्षात्-
प्रभृतिगणे पठितानां शब्दस्वरूपाणां कृञो योग एव विकल्पेन गतिसंज्ञा ।
तेन गतिसंज्ञापक्षे, कृञ: क्त्वा प्रत्यये, 'कुगतिप्रादय:' ( 2-2-18) इति
........
H
1, 'साक्षास्त्रभृतिषु व्यर्थवचनम् (वा. 1-4-74) इति ध्यर्थे =
अभूततद्भावार्थे एवास्य प्रयोग इति ज्ञेयम् । अतश्चं, अa
सार्थकं कृत्वा (पठति) अर्थकृत्य पठति इति वृत्तिरिहेति शेयम् ।
सम्पाठवत् (संहिताध्ययनवत्) अर्थरहितानुपूर्वीपाठं न करोति, किन्तु
अर्थानुसंधानेन सह पठतीति पर्यवसितोऽर्थः ।
9
59
-
'दुष्ट: शब्द: स्वरतो वर्णतो वा - (पाणिनिशिक्षा 52) इत्यादिषु
स्वरतः वर्णतः' इत्यादीनां तृतीयार्थकत्वसम्पादनार्थम् सार्वविभक्ति-
कतसिप्रकरणे एतादृशानामाद्या दिपाठपरिकल्पनदर्शनादस्यापि तेनैव मार्गेण
तसिप्रत्ययान्तत्वमिति ज्ञेयम् । तृतीयान्तार्ये यथा – ' अर्थतः शब्दतो
वाऽपि मनाक् काव्यार्थसूचनम् ।" इति ।
(114)
" अर्थ सार्थके सप्रयोजने च" (सा. ग. नि.)
66
सार्थके–'अर्थेकृत्य श्लोकं पठति ।' सार्थकं कृत्वेत्यर्थः ।
सप्रयोजने– 'आस्थाकृताः कृतनमस्कृतयोऽर्थमर्थे कृत्य व्रती च नृपती च
नृपस्य जग्मुः ॥ (छित्तपस्य श्लोकोऽयमिति गणरत्ने (पु. 140 ) । साक्षा-
प्रभृतिषु (1-4-74) गणे पाठात् अर्थशब्दसप्तम्यन्त प्रतिरूपकमव्ययमिद-
मिति न्यासकारादयः । शब्दकौस्तुभेऽप्येवमेव । गणरत्नमहोदधि-
प्रभृतिषु गणपाठसामर्थ्यादेजन्तत्वमिति प्रथमतः प्रसाध्य, पुनस्तत्रैव (ग.
र. म.) 'अथवा, एते सप्तमीप्रतिरूपका. . निपाता: 'इत्यप्युक्तम् । साक्षात्-
प्रभृतिगणे पठितानां शब्दस्वरूपाणां कृञो योग एव विकल्पेन गतिसंज्ञा ।
तेन गतिसंज्ञापक्षे, कृञ: क्त्वा प्रत्यये, 'कुगतिप्रादय:' ( 2-2-18) इति
........
H
1, 'साक्षास्त्रभृतिषु व्यर्थवचनम् (वा. 1-4-74) इति ध्यर्थे =
अभूततद्भावार्थे एवास्य प्रयोग इति ज्ञेयम् । अतश्चं, अa
सार्थकं कृत्वा (पठति) अर्थकृत्य पठति इति वृत्तिरिहेति शेयम् ।
सम्पाठवत् (संहिताध्ययनवत्) अर्थरहितानुपूर्वीपाठं न करोति, किन्तु
अर्थानुसंधानेन सह पठतीति पर्यवसितोऽर्थः ।
9