avyayakośa /88
This page has not been fully proofread.
52
भमु
इचरताम् अमा भूते—' (ऋक् 2-38-6) इत्यत्व, 'अमा = गृहम् '
इति सायणीये विवृतत्वात् गृहमित्यप्यर्थोऽस्य प्रकरणादिवशादिति ज्ञायते ।
"अमातो मरुतोऽपि आन्तरिक्षदमायुतः " (ऋक् 5-50-58) इत्यत्र
'अमातः = अस्माल्लोकात् ।" इति वेदभाध्ये विवृतत्वात् इहलोकार्थकत्व-
मध्यस्येति वाचस्पत्य उक्तम् ।
अस्यैव 'तिथिविशेपे, षोडशांशकलायां च विवक्षिते सति स्त्री-
लिंङ्गता । न तदानीमव्ययत्वम् ।
(98)
'अमु" (स्व.)
एतदन्तमव्ययमिति ज्ञेयम् । च्छन्दस्येवायम्। 'प्रतरं दधानाः—'
(ऋक 10-18-2)।
1.
2.
66
'अमायां तु सदा सोम औषधीः प्रतिपद्यते।' इति वचनं वाचस्पत्ये
उपात्तमिहावधेयम् ।
'तद्वितश्वासर्वविभक्तिः' (1-1-38) इत्यल वार्तिककारैः अम्-
आम्-' इति परिगणितेष्वयमपि प्रत्यय एकः । अत्र मकारोत्तर उकार:
उच्चारणैकप्रयोजन: सन् इत्संज्ञां लब्ध्वा लुप्यति । प्रयोगे 'अम्'
इत्यस्यैव श्रवणम् । स्वरादिषु पाठाद्वा अव्ययत्वमिति ज्ञेयम् ।
अमु
च च्छन्दसि' (5-4-12) इति सूत्रेण (किंशब्दात् एकारान्तात्
विहितात् घात् तरप्-
तिङन्तात् अव्ययेभ्यश्च परतो
तमप्प्रत्ययात् च्छन्दसि विषये अमुप्रत्ययो भवतीति प्रकृतसूत्रार्थ:)
किंतरम् -
' प्रतरम्' इत्यत्र तरबन्तात् अमुप्रत्यये रूपमेवम् ।
किंतमम्, पूर्वाहेतरम्-पूर्वीडेतमम् पचतितरम्- पचतितमम्,
उच्चैस्तरम्- उच्चैस्तमम्" इत्यादिष्वपि एवमेव निष्पत्तिः, अमुप्रत्ययो-
पपत्तिश्च यथासम्भवं ज्ञेया। उदाहरणान्यपि च्छान्दसान्येवोह्यानि ।
46
=
भमु
इचरताम् अमा भूते—' (ऋक् 2-38-6) इत्यत्व, 'अमा = गृहम् '
इति सायणीये विवृतत्वात् गृहमित्यप्यर्थोऽस्य प्रकरणादिवशादिति ज्ञायते ।
"अमातो मरुतोऽपि आन्तरिक्षदमायुतः " (ऋक् 5-50-58) इत्यत्र
'अमातः = अस्माल्लोकात् ।" इति वेदभाध्ये विवृतत्वात् इहलोकार्थकत्व-
मध्यस्येति वाचस्पत्य उक्तम् ।
अस्यैव 'तिथिविशेपे, षोडशांशकलायां च विवक्षिते सति स्त्री-
लिंङ्गता । न तदानीमव्ययत्वम् ।
(98)
'अमु" (स्व.)
एतदन्तमव्ययमिति ज्ञेयम् । च्छन्दस्येवायम्। 'प्रतरं दधानाः—'
(ऋक 10-18-2)।
1.
2.
66
'अमायां तु सदा सोम औषधीः प्रतिपद्यते।' इति वचनं वाचस्पत्ये
उपात्तमिहावधेयम् ।
'तद्वितश्वासर्वविभक्तिः' (1-1-38) इत्यल वार्तिककारैः अम्-
आम्-' इति परिगणितेष्वयमपि प्रत्यय एकः । अत्र मकारोत्तर उकार:
उच्चारणैकप्रयोजन: सन् इत्संज्ञां लब्ध्वा लुप्यति । प्रयोगे 'अम्'
इत्यस्यैव श्रवणम् । स्वरादिषु पाठाद्वा अव्ययत्वमिति ज्ञेयम् ।
अमु
च च्छन्दसि' (5-4-12) इति सूत्रेण (किंशब्दात् एकारान्तात्
विहितात् घात् तरप्-
तिङन्तात् अव्ययेभ्यश्च परतो
तमप्प्रत्ययात् च्छन्दसि विषये अमुप्रत्ययो भवतीति प्रकृतसूत्रार्थ:)
किंतरम् -
' प्रतरम्' इत्यत्र तरबन्तात् अमुप्रत्यये रूपमेवम् ।
किंतमम्, पूर्वाहेतरम्-पूर्वीडेतमम् पचतितरम्- पचतितमम्,
उच्चैस्तरम्- उच्चैस्तमम्" इत्यादिष्वपि एवमेव निष्पत्तिः, अमुप्रत्ययो-
पपत्तिश्च यथासम्भवं ज्ञेया। उदाहरणान्यपि च्छान्दसान्येवोह्यानि ।
46
=