avyayakośa /87
This page has not been fully proofread.
अमा
(97)
'अमा रहस्समवायसंयोगसामर्थ्यषु" (स्व. ग. चा.)
-
रहसि — अमात्यः,
कृदास्ते' । (ग. र. म. पु. 140 )
'यद्यमा' रविवारेण' । सामर्थ्य –
दाहृतम्-
3.
.... उष्णकृतोऽचिंषि वशेकृद् अमा-
समवाये – अमावास्या । संयोगे-
अमाकृत्य । ऐक्येऽपि तिलकेनो-
एवम्, 'काम-
सहभूत्वा आसनम् = अमासनम् ।' इति ।
=
1.
=
रह: = एकक्रियायोगः । अमा = अन्तिके भवतीति अमात्यः = मन्त्री ।
' अमेहक्वतसित्रेभ्य एव' (वा. 4-2-104) इति भवार्थे त्यप्
प्रत्ययः ।
2. गणरत्नमहोदधौ साक्षात्प्रभृतिषु (1-4-74) पाठोऽस्याङ्गीकृतः । तेन
कृञो योगे गतिसंज्ञायाम्, 'कुगतिप्रादयः' (2-2-18) इति
समासे,
रूपमेवम् ।
51
समवायः = : सहावस्थानम् । अमा= सह बसतश्चन्द्रसूर्यौ इति
अमावस्या, अमावास्या वा । 'अमावस्यद् अन्यतरस्याम्' (3-1-122)
इति निपातनादमापूर्वस्य वसेर्ण्यति पाक्षिको वृद्धिनिषेधः ।
अमावास्या = दर्श: ।
4. संयोगः = सम्पर्क । अल रविवारेण तिथिविशेषस्य यदि संयोग
इत्यर्थ: । केचित्तु अमाशब्दं स्त्रीलिङ्ग मत्वाइस तस्य प्रथमैकवचने
रूपमेवमाहुः ।
5. अनमा अमा कृत्वा = अमाकृत्य। 'साक्षारप्रभृतिषु व्यर्थवचनम् '
(वा. 1-4-74) इति वार्तिकात् अभूततद्भावरूपायें साक्षात्प्रमृतिगणे
पठितानां वृत्तिरिति ज्ञेयम् । अस पूर्वमसमर्थोऽधुना समर्थो भवती-
त्यर्थः ।
(97)
'अमा रहस्समवायसंयोगसामर्थ्यषु" (स्व. ग. चा.)
-
रहसि — अमात्यः,
कृदास्ते' । (ग. र. म. पु. 140 )
'यद्यमा' रविवारेण' । सामर्थ्य –
दाहृतम्-
3.
.... उष्णकृतोऽचिंषि वशेकृद् अमा-
समवाये – अमावास्या । संयोगे-
अमाकृत्य । ऐक्येऽपि तिलकेनो-
एवम्, 'काम-
सहभूत्वा आसनम् = अमासनम् ।' इति ।
=
1.
=
रह: = एकक्रियायोगः । अमा = अन्तिके भवतीति अमात्यः = मन्त्री ।
' अमेहक्वतसित्रेभ्य एव' (वा. 4-2-104) इति भवार्थे त्यप्
प्रत्ययः ।
2. गणरत्नमहोदधौ साक्षात्प्रभृतिषु (1-4-74) पाठोऽस्याङ्गीकृतः । तेन
कृञो योगे गतिसंज्ञायाम्, 'कुगतिप्रादयः' (2-2-18) इति
समासे,
रूपमेवम् ।
51
समवायः = : सहावस्थानम् । अमा= सह बसतश्चन्द्रसूर्यौ इति
अमावस्या, अमावास्या वा । 'अमावस्यद् अन्यतरस्याम्' (3-1-122)
इति निपातनादमापूर्वस्य वसेर्ण्यति पाक्षिको वृद्धिनिषेधः ।
अमावास्या = दर्श: ।
4. संयोगः = सम्पर्क । अल रविवारेण तिथिविशेषस्य यदि संयोग
इत्यर्थ: । केचित्तु अमाशब्दं स्त्रीलिङ्ग मत्वाइस तस्य प्रथमैकवचने
रूपमेवमाहुः ।
5. अनमा अमा कृत्वा = अमाकृत्य। 'साक्षारप्रभृतिषु व्यर्थवचनम् '
(वा. 1-4-74) इति वार्तिकात् अभूततद्भावरूपायें साक्षात्प्रमृतिगणे
पठितानां वृत्तिरिति ज्ञेयम् । अस पूर्वमसमर्थोऽधुना समर्थो भवती-
त्यर्थः ।