avyayakośa /84
This page has not been fully proofread.
अभि
-
अभिनन्दति, अभ्युक्षणम्, 'अभितः कृष्ण गोपाः ॥ अनुकृतौ —अभिनयः ॥
स्मृतौ–अभिज्ञानम्, अभिसन्धानम् ॥ न्यकारे – अभिभवः ॥ आम्नाये
अभ्यस्यति ॥ नैकट–अभ्याशः, अभिनन्यम् ॥ पेशलत्वे—–अभिजातः ॥
वशीकृतौ – अभिनवम् वयः ॥
48
अस्यैवाभेः लक्षणेत्यम्भूताख्यानवी सासु
कर्मप्रवचनीयसंज्ञा
लक्षणे– वृक्षमभि विद्योतते विद्युत् । इत्थम्भूताख्याने साधुर्मक्तो
1.
अल 'अभि' इत्येतत् उपसर्गप्रतिरूपकमव्ययम् – इति तिलकः ।
अन्यथा क्रियायोग एत्रोपसर्गसंज्ञाविधानात् अत्र च तसिप्रत्य-
यस्य क्रियात्वाभावात् कथमुपपत्तिरिति तस्याशय: ।
दित्वात् (वा. 5-4-11) अभि' इत्यस्मात्
तसिप्रत्यये,
(वा. 2-3-2) इति कृष्णशब्दस्य द्वितीया ।
आद्या-
'अभितः परितः समया निकषा हा
2. नैकटयमित्युपलक्षणम्-मध्य-
-प्रान्तादिदेशविशेषाणामपि । तद्यथा-
" अहमस्मि महामहोऽभिनभ्यमुदीषित:-
(ऋकू. 10-119-12)
इत्यत अभिनभ्यम् = स्वर्गमध्यपर्यन्तम् इत्यर्थे (मध्यरूपायें) अभि:
"
प्रयुक्तः ।
•
4
-
1
"
सार्वविभक्ति के
प्रतियोगेऽपि '
-
3. अल ललग-इत्थम्भूताख्यान - वीप्सारूपार्थखये क्रमेणोदाहरणानीति
ज्ञेयम् । एप्वर्थेषु, 'अभिरभागे ' (1-4-91) इति 'अभि' इत्यस्य
कर्मप्रवचनीय संज्ञा । कर्मप्रवचनीययुक्ते द्वितीया' (2-3-8) इति
तद्योगे वृक्षादीनां द्वितीया । 'अभि द्योतिप्यते रामो भवन्तमचि-
रादिह ।' (भ. का. 8-89) इत्यताप्येवमेव लक्षणार्थेऽभेः
कर्मप्रवचनीयता ।
4. इत्थम् = कंचित् प्रकारं भूतः प्राप्तः ।
स आख्यायतेऽनेनेति इत्थ-
म्भूताख्यानम् = भक्तत्वादिप्रकारविशेषरूपः 'अभि' इत्यनेन द्योत्यः
सम्बन्धः ।
-
अभिनन्दति, अभ्युक्षणम्, 'अभितः कृष्ण गोपाः ॥ अनुकृतौ —अभिनयः ॥
स्मृतौ–अभिज्ञानम्, अभिसन्धानम् ॥ न्यकारे – अभिभवः ॥ आम्नाये
अभ्यस्यति ॥ नैकट–अभ्याशः, अभिनन्यम् ॥ पेशलत्वे—–अभिजातः ॥
वशीकृतौ – अभिनवम् वयः ॥
48
अस्यैवाभेः लक्षणेत्यम्भूताख्यानवी सासु
कर्मप्रवचनीयसंज्ञा
लक्षणे– वृक्षमभि विद्योतते विद्युत् । इत्थम्भूताख्याने साधुर्मक्तो
1.
अल 'अभि' इत्येतत् उपसर्गप्रतिरूपकमव्ययम् – इति तिलकः ।
अन्यथा क्रियायोग एत्रोपसर्गसंज्ञाविधानात् अत्र च तसिप्रत्य-
यस्य क्रियात्वाभावात् कथमुपपत्तिरिति तस्याशय: ।
दित्वात् (वा. 5-4-11) अभि' इत्यस्मात्
तसिप्रत्यये,
(वा. 2-3-2) इति कृष्णशब्दस्य द्वितीया ।
आद्या-
'अभितः परितः समया निकषा हा
2. नैकटयमित्युपलक्षणम्-मध्य-
-प्रान्तादिदेशविशेषाणामपि । तद्यथा-
" अहमस्मि महामहोऽभिनभ्यमुदीषित:-
(ऋकू. 10-119-12)
इत्यत अभिनभ्यम् = स्वर्गमध्यपर्यन्तम् इत्यर्थे (मध्यरूपायें) अभि:
"
प्रयुक्तः ।
•
4
-
1
"
सार्वविभक्ति के
प्रतियोगेऽपि '
-
3. अल ललग-इत्थम्भूताख्यान - वीप्सारूपार्थखये क्रमेणोदाहरणानीति
ज्ञेयम् । एप्वर्थेषु, 'अभिरभागे ' (1-4-91) इति 'अभि' इत्यस्य
कर्मप्रवचनीय संज्ञा । कर्मप्रवचनीययुक्ते द्वितीया' (2-3-8) इति
तद्योगे वृक्षादीनां द्वितीया । 'अभि द्योतिप्यते रामो भवन्तमचि-
रादिह ।' (भ. का. 8-89) इत्यताप्येवमेव लक्षणार्थेऽभेः
कर्मप्रवचनीयता ।
4. इत्थम् = कंचित् प्रकारं भूतः प्राप्तः ।
स आख्यायतेऽनेनेति इत्थ-
म्भूताख्यानम् = भक्तत्वादिप्रकारविशेषरूपः 'अभि' इत्यनेन द्योत्यः
सम्बन्धः ।