avyayakośa /53
This page has not been fully proofread.
1.
अधि
(36)
"अघि स्वान्याधिस्य निन्दाऽभिचारे स्मृतिपाठयोः ।
पाकारम्भे प्रहसने प्रेरणोपरिभावयोः ॥
स्वीकारे विनियोगे च लाभे 'सन्धानसम्मुखे ।
ज्ञानप्रस्तावयोः—!)' (उ.ग. क. नि.) [अ]
खाम्ये—अधिपः, अधिराट आधिवये – अध्याहारः अघिमासः ।
।
निन्दायाम अधिक्षेपः । अभिचारे-अधिचरति । स्मृतौ-मातुरध्येति ।
पाठे—अधीते । अध्यायः । पाकारम्भे—अधिश्रयणम् । प्रहसने तमधि-
चक्रे । (तमभिबभूवेत्यर्थः ।) प्रेरणे- अध्येपणा । उ उपरिभावे — अधिशेते ।
' अधीवासः । अधिकारः । स्वीकारे– अध्यवसाय: । विनियोगे-अधीष्टे ।
लाभे—'यत्ते समधियच्छन्ति ।' अधिकम् । सन्धाने अधिसृजति शरान् ।
which
2.
3.
2
17
'सन्तान -' इति निपाताव्ययोपसर्गवृत्तौ परिदृश्यमान: पाठोऽपपाठ: ।
उदाहरणे शरादीनां सन्धानार्थस्यैव विवक्षितत्वात् ।
अत्रोदाहरणे इकू धातोः स्मरणार्थत्वमविः द्योतयति ।
उपरिभावो द्वेधा- उच्चनीचभावः, ऊर्ध्व देशभावश्चेति । तत्राद्ये - अधि-
इति, अन्त्ये- अधिशेते इति चोदाहरणे ।
कार:,
=
T
4. अधि = उपरि सर्वतस्संछाद्य तेऽनेनेति अधीवासः = महाकम्बुक: । 'उप-
सर्गस्य धन्यमनुष्ये बहुलम्' (6-3-122) इत्युपसर्गान्त्यस्येकारस्य
दीर्घः । 'अघीवासं परिमुच्योष्णीषं संवेष्टय-- (कास्यायनश्रीतसू.
15-5-13) इति वाक्यमत्र ध्येयम् ।
"
[अ]''—'वष्टि भागुरिरल्लोपमवाप्योरुपसर्गयो: ।' (सिद्धान्तकौमुद्यायुपात्त:-
श्रोकोऽयम्) इत्यस 'अवाप्योः' इत्युपलक्षणार्थम् । तेन, अधेरपि
भवति । 'धिष्ठितम्', 'धिष्ठित: ' इत्यादीनि पदानि महाभारतादौ
असकृत् प्रयुज्यन्ते ।" इति क्षीरतरङ्गिणीटिप्पणे (पु-193) युद्धि-
ष्टिरमीमांसकैः प्रदर्शितम् । तल विद्वांसः प्रमाणम् ।
अधि
(36)
"अघि स्वान्याधिस्य निन्दाऽभिचारे स्मृतिपाठयोः ।
पाकारम्भे प्रहसने प्रेरणोपरिभावयोः ॥
स्वीकारे विनियोगे च लाभे 'सन्धानसम्मुखे ।
ज्ञानप्रस्तावयोः—!)' (उ.ग. क. नि.) [अ]
खाम्ये—अधिपः, अधिराट आधिवये – अध्याहारः अघिमासः ।
।
निन्दायाम अधिक्षेपः । अभिचारे-अधिचरति । स्मृतौ-मातुरध्येति ।
पाठे—अधीते । अध्यायः । पाकारम्भे—अधिश्रयणम् । प्रहसने तमधि-
चक्रे । (तमभिबभूवेत्यर्थः ।) प्रेरणे- अध्येपणा । उ उपरिभावे — अधिशेते ।
' अधीवासः । अधिकारः । स्वीकारे– अध्यवसाय: । विनियोगे-अधीष्टे ।
लाभे—'यत्ते समधियच्छन्ति ।' अधिकम् । सन्धाने अधिसृजति शरान् ।
which
2.
3.
2
17
'सन्तान -' इति निपाताव्ययोपसर्गवृत्तौ परिदृश्यमान: पाठोऽपपाठ: ।
उदाहरणे शरादीनां सन्धानार्थस्यैव विवक्षितत्वात् ।
अत्रोदाहरणे इकू धातोः स्मरणार्थत्वमविः द्योतयति ।
उपरिभावो द्वेधा- उच्चनीचभावः, ऊर्ध्व देशभावश्चेति । तत्राद्ये - अधि-
इति, अन्त्ये- अधिशेते इति चोदाहरणे ।
कार:,
=
T
4. अधि = उपरि सर्वतस्संछाद्य तेऽनेनेति अधीवासः = महाकम्बुक: । 'उप-
सर्गस्य धन्यमनुष्ये बहुलम्' (6-3-122) इत्युपसर्गान्त्यस्येकारस्य
दीर्घः । 'अघीवासं परिमुच्योष्णीषं संवेष्टय-- (कास्यायनश्रीतसू.
15-5-13) इति वाक्यमत्र ध्येयम् ।
"
[अ]''—'वष्टि भागुरिरल्लोपमवाप्योरुपसर्गयो: ।' (सिद्धान्तकौमुद्यायुपात्त:-
श्रोकोऽयम्) इत्यस 'अवाप्योः' इत्युपलक्षणार्थम् । तेन, अधेरपि
भवति । 'धिष्ठितम्', 'धिष्ठित: ' इत्यादीनि पदानि महाभारतादौ
असकृत् प्रयुज्यन्ते ।" इति क्षीरतरङ्गिणीटिप्पणे (पु-193) युद्धि-
ष्टिरमीमांसकैः प्रदर्शितम् । तल विद्वांसः प्रमाणम् ।