avyayakośa /49
This page has not been fully proofread.
अदा
आरम्मे– 'अथो आपो में दीक्षां नेत् प्रमुष्णान्) - (मैत्रायणीयसंहिता-
--
3-6-9);
(24)
"अद् आकस्मिकार्थे" (ख. च.)
'अद्भुतम् ।
(25)
"अद्धा सत्ये" (ख. च. सा.)
13
'स्फुटार्थावधारणयोः । मत्यतिशययोरित्येके ।" इति गणरत्नमहो-
दधिः । साक्षात्कारेऽपि वाचस्पत्ये उपात्तः ।
सत्ये— 'अद्धा श्रियं पालितसङ्गराय--१
म्फुटार्थे– 'आराधितोऽवा मनुरप्सरोभिः ॥ (शिशुपालवधं 3-42 )
अवधारणे- 'अद्धा निर्धार्यतेऽतश्रुतुरधिकरणी तत्त्वचिन्तोपयुक्ता ॥
(अधिकरणसारावलिः 25 )
3.
-
नाक्षात्कारे – "अद्धाकृतेत्र वियता तरसि खलक्ष्मीम् ॥' (गण. र. म. )
'मल्याम्– 'तदद्धातय इद् विदुः ॥' (ऋ. वे. 10-85-16)
1. 'अदि भुवो डुतच्' (पञ्चपाचुणादिसूत्रम् 5-1) इत्यस प्रौढमनोरमा-
याम् 'अद् इत्यव्ययमाकस्मिकार्थे ।' इत्युक्तम् । तद्नुसारेणास्मा-
भिरेतद्रव्ययं चादीनां (1-4-57) स्वरादीनां (1-1-37) च आकृति-
गणत्वादुल्लिखितमिति ज्ञेयम् ।
6
2. 'साक्षात्प्रभृतीनि च' (1-4-74) इत्यस गणे अद्धा इति पठचते,
तस्य कृञो योगे गतिसंज्ञा । गतिसंहाकानां निपातत्वेनाव्ययत्वम् ।
कुगतिप्राय:' ( 2-2-18) इति गतिसमासः । 'साक्षात्प्रभृतिषु
व्यर्थवचनम्' (वा. 1-4-74) इति वचनात् अभूततद्भाव रूपे
व्यर्थे साक्षात्प्रभृतिषु पठितानां वृत्तिः । एवं व, पूर्व अनद्धा कृतं
सत् अधुना अद्धाकृतमित्यवार्थो बोध्यः ।
6
'अढा' इत्यस्मात् छन्दसि बाहुलकात् तिप्रत्यये रूपमेवम् । अद्धाति:
—अतिशयेन मेधावी इत्यर्थः ।
आरम्मे– 'अथो आपो में दीक्षां नेत् प्रमुष्णान्) - (मैत्रायणीयसंहिता-
--
3-6-9);
(24)
"अद् आकस्मिकार्थे" (ख. च.)
'अद्भुतम् ।
(25)
"अद्धा सत्ये" (ख. च. सा.)
13
'स्फुटार्थावधारणयोः । मत्यतिशययोरित्येके ।" इति गणरत्नमहो-
दधिः । साक्षात्कारेऽपि वाचस्पत्ये उपात्तः ।
सत्ये— 'अद्धा श्रियं पालितसङ्गराय--१
म्फुटार्थे– 'आराधितोऽवा मनुरप्सरोभिः ॥ (शिशुपालवधं 3-42 )
अवधारणे- 'अद्धा निर्धार्यतेऽतश्रुतुरधिकरणी तत्त्वचिन्तोपयुक्ता ॥
(अधिकरणसारावलिः 25 )
3.
-
नाक्षात्कारे – "अद्धाकृतेत्र वियता तरसि खलक्ष्मीम् ॥' (गण. र. म. )
'मल्याम्– 'तदद्धातय इद् विदुः ॥' (ऋ. वे. 10-85-16)
1. 'अदि भुवो डुतच्' (पञ्चपाचुणादिसूत्रम् 5-1) इत्यस प्रौढमनोरमा-
याम् 'अद् इत्यव्ययमाकस्मिकार्थे ।' इत्युक्तम् । तद्नुसारेणास्मा-
भिरेतद्रव्ययं चादीनां (1-4-57) स्वरादीनां (1-1-37) च आकृति-
गणत्वादुल्लिखितमिति ज्ञेयम् ।
6
2. 'साक्षात्प्रभृतीनि च' (1-4-74) इत्यस गणे अद्धा इति पठचते,
तस्य कृञो योगे गतिसंज्ञा । गतिसंहाकानां निपातत्वेनाव्ययत्वम् ।
कुगतिप्राय:' ( 2-2-18) इति गतिसमासः । 'साक्षात्प्रभृतिषु
व्यर्थवचनम्' (वा. 1-4-74) इति वचनात् अभूततद्भाव रूपे
व्यर्थे साक्षात्प्रभृतिषु पठितानां वृत्तिः । एवं व, पूर्व अनद्धा कृतं
सत् अधुना अद्धाकृतमित्यवार्थो बोध्यः ।
6
'अढा' इत्यस्मात् छन्दसि बाहुलकात् तिप्रत्यये रूपमेवम् । अद्धाति:
—अतिशयेन मेधावी इत्यर्थः ।