avyayakośa /303
This page has not been fully proofread.
प्रति
प्रतिदाने – तिलेभ्यः प्रति यच्छति माषान् ।
-
क्वचित् मात्रार्थकःवमपि यथा - सूपप्रति, शाकप्रति । गणरत्न-
-
टीकायां तु हिंसार्थकत्वमप्यस्योक्तम्– 'हिंसायाम् – प्रतिहन्ति' ' इति । एवं
यथासम्भवमर्थान्तराण्यपि स्वयमेवोह्य/नि। 'प्रतिकर्म' इत्यत्र अलङ्कारोऽर्थः ।
'प्रतिकामम्' इत्यत्र अनुकामम् इच्छानुसारमित्यर्थः ।
6
267
"प्रतिकियतम् प्रतित्यदम्, प्रतिदिवम्, 'प्रतिदिशम् क्रियते कल-
भैरव:' (माघे. 4-60), प्रतिदृशम्, प्रतिद्यवत्, 'प्रतिपथम्, प्रतिमनसम्,
प्रतियदम्, प्रतिविदम्, प्रतिविशम्, प्रतिसदम्, प्रत्यक्षम्, प्रत्यनडुहम्"
इत्येते शरत्प्रभृतिषु पठिता अव्ययीभावाः । तेनात सर्वत्र 'कियन्तं प्रति
प्रतिकियतम्' इत्येवंरूपेण वृत्तौ 'अव्ययीभावे शत्प्रभृतिभ्यः ( 5-4-107 )
इति समासान्तष्टच् प्रत्ययः । प्रतिष्कशः । प्रतिस्तब्धः । प्रत्युरसम् ।
,
प्रत्ययः ।
X
-
1. पन्थानं पन्थाने प्रति प्रतिपथम् । शरप्रभृतिस्वात् (5-4-10) समासान्तष्ट-
.'ऋप्रधूः पथाम् –' (5-4-74) इत्यनेनैव समा-
सान्तविधेः [ = अकारप्रत्ययस्य] सिद्धत्वात् अस्य [= 'प्रतिपथम्' इत्यम्य ]
चारप्रभृतिषु ( 5-4-107) पाठो न संमतः प्रतिभाति । परं वृद्धवैयाकरण-
मतानुरोधेन पठितः इति वर्धमानः । समासान्तविधेर मिथ्वज्ञापनाथ
शरप्रभृतिषु पाठः स्यादिति वयं प्रतीमः ।
99
2. अत्र 'प्रतिष्कशश्च कशे:' (6-1-152) इति सुद् निपात्यते । प्रतिपूर्वक'त् कश-
धातो: पचाद्यचि सुटि, षत्वमध्यत्र निपातना देव । प्रतिष्कश : = वार्तापुरुषः,
सहाय: पुयायी वा । 'ग्राममद्य प्रवेक्ष्यामि भव मे त्वं प्रतिष्कशः' ।
3. 'प्रतिस्तब्ध स्तब्धौ स' (8-3-114) इति षस्त्रनिषेधः । अन्यथा, 'स्तम्मे:'
(8-3-67) इति षर स्थात् ।
4. उरसि इति प्रत्युरसम् । विभक्त्यर्थेऽन्वयीभावः । 'प्रतेकरसः सप्तमीस्थात् '
(5-4-82) इति समासान्तोऽप्रत्ययः ।
प्रतिदाने – तिलेभ्यः प्रति यच्छति माषान् ।
-
क्वचित् मात्रार्थकःवमपि यथा - सूपप्रति, शाकप्रति । गणरत्न-
-
टीकायां तु हिंसार्थकत्वमप्यस्योक्तम्– 'हिंसायाम् – प्रतिहन्ति' ' इति । एवं
यथासम्भवमर्थान्तराण्यपि स्वयमेवोह्य/नि। 'प्रतिकर्म' इत्यत्र अलङ्कारोऽर्थः ।
'प्रतिकामम्' इत्यत्र अनुकामम् इच्छानुसारमित्यर्थः ।
6
267
"प्रतिकियतम् प्रतित्यदम्, प्रतिदिवम्, 'प्रतिदिशम् क्रियते कल-
भैरव:' (माघे. 4-60), प्रतिदृशम्, प्रतिद्यवत्, 'प्रतिपथम्, प्रतिमनसम्,
प्रतियदम्, प्रतिविदम्, प्रतिविशम्, प्रतिसदम्, प्रत्यक्षम्, प्रत्यनडुहम्"
इत्येते शरत्प्रभृतिषु पठिता अव्ययीभावाः । तेनात सर्वत्र 'कियन्तं प्रति
प्रतिकियतम्' इत्येवंरूपेण वृत्तौ 'अव्ययीभावे शत्प्रभृतिभ्यः ( 5-4-107 )
इति समासान्तष्टच् प्रत्ययः । प्रतिष्कशः । प्रतिस्तब्धः । प्रत्युरसम् ।
,
प्रत्ययः ।
X
-
1. पन्थानं पन्थाने प्रति प्रतिपथम् । शरप्रभृतिस्वात् (5-4-10) समासान्तष्ट-
.'ऋप्रधूः पथाम् –' (5-4-74) इत्यनेनैव समा-
सान्तविधेः [ = अकारप्रत्ययस्य] सिद्धत्वात् अस्य [= 'प्रतिपथम्' इत्यम्य ]
चारप्रभृतिषु ( 5-4-107) पाठो न संमतः प्रतिभाति । परं वृद्धवैयाकरण-
मतानुरोधेन पठितः इति वर्धमानः । समासान्तविधेर मिथ्वज्ञापनाथ
शरप्रभृतिषु पाठः स्यादिति वयं प्रतीमः ।
99
2. अत्र 'प्रतिष्कशश्च कशे:' (6-1-152) इति सुद् निपात्यते । प्रतिपूर्वक'त् कश-
धातो: पचाद्यचि सुटि, षत्वमध्यत्र निपातना देव । प्रतिष्कश : = वार्तापुरुषः,
सहाय: पुयायी वा । 'ग्राममद्य प्रवेक्ष्यामि भव मे त्वं प्रतिष्कशः' ।
3. 'प्रतिस्तब्ध स्तब्धौ स' (8-3-114) इति षस्त्रनिषेधः । अन्यथा, 'स्तम्मे:'
(8-3-67) इति षर स्थात् ।
4. उरसि इति प्रत्युरसम् । विभक्त्यर्थेऽन्वयीभावः । 'प्रतेकरसः सप्तमीस्थात् '
(5-4-82) इति समासान्तोऽप्रत्ययः ।