avyayakośa /278
This page has not been fully proofread.
242
परि
लक्षणादौ कर्मप्रवचनीयसंज्ञकः । यथा- लक्षणे-वृक्षं परि विद्योतने
विद्युत् । इत्थम्भूताख्याने – भक्तो विष्णुं परि। भागे – लक्ष्मीर्हरिं परि ।
बीमायाम् – वृक्षं वृक्षं परि 'सिञ्चति । ' सद्वृत्तान् अनु दुर्वृत्तः परि
वर्जने–परि हरेः संसारः ।
स्त्रीं जातमन्मथः ॥' (भ. का. 8-88) 1
आनर्थक्ये – अविच्युतं परि । कुतः पर्यागच्छति ।
-
'परित', 'पर्यङ्क:- पल्यङ्कः परिवः - पलिः । अक्षपरि-
एकपरि - द्विपरि । परित्रिगत, परि परि त्रिगर्तेभ्यो
परिपन्थी – परिपरी ।
शलाकापर,
वा वृष्टो देवः ।
1.
अल
लक्ष गेरथम्भूताख्यानभागवीप्सासु प्रतिपर्यनव:' (1-4-90)
"
इति परे: कर्मप्रवचनीयता । कर्मप्रवचनीययुक्ते द्वितीया (2-3-8)
इति वृक्षराब्दस्य द्वितीया ।
2.
परिसित' इत्यत कर्म स्वचनीयसंज्ञया गत्युपसर्गसंज्ञयोबोधित
स्वानुन बध्यमिति ज्ञेयम् ।
3. नादियाथ: । 'परित: कृष्णं गोपा: '
(ना. 2-3-2) इति वचनेन द्वितीया ।
4.
5.
9
(
"
6
इत्यस 'भः परितः'
"
अलपरीत रेफस्य 'परेश्च धाङ्कयो:' (8-2-22) इति लध्व-
विकल्प: । सूले 'घः' इति स्वरूप ग्रहणम्, न तु 'तरप्तमपौ घः
( 1-1-22) इति संकेतितस्य; तेन 'परितरः परितभः ' इत्यत न
लत्वम् ।
अक्षशलाका संख्या: परिणा' (2-1-10) इति अव्ययीभाव समासः ।
परिच बोध्यम् ।
6. 'पञ्चम्यपाङ्रपरिभिः' (2-3-10) इति समासो वर्जनार्थकस्य परि
शब्दस्य महाविभाषया हमालाभावपक्षे तु वाक्यमपि । तदानीम्
'परेवर्जने' (8-1-5) इति द्विध्वम् ।
7. छन्दसि परिपन्थिपरिपरिणौ पयंत्रस्थातरि' (5-2-89) इति निपा-
स्थते । बाहुलकात् लोकेऽपि प्रयुज्येते । उभावपि प्रतिद्वन्द्विवाचिनौ ।
परि
लक्षणादौ कर्मप्रवचनीयसंज्ञकः । यथा- लक्षणे-वृक्षं परि विद्योतने
विद्युत् । इत्थम्भूताख्याने – भक्तो विष्णुं परि। भागे – लक्ष्मीर्हरिं परि ।
बीमायाम् – वृक्षं वृक्षं परि 'सिञ्चति । ' सद्वृत्तान् अनु दुर्वृत्तः परि
वर्जने–परि हरेः संसारः ।
स्त्रीं जातमन्मथः ॥' (भ. का. 8-88) 1
आनर्थक्ये – अविच्युतं परि । कुतः पर्यागच्छति ।
-
'परित', 'पर्यङ्क:- पल्यङ्कः परिवः - पलिः । अक्षपरि-
एकपरि - द्विपरि । परित्रिगत, परि परि त्रिगर्तेभ्यो
परिपन्थी – परिपरी ।
शलाकापर,
वा वृष्टो देवः ।
1.
अल
लक्ष गेरथम्भूताख्यानभागवीप्सासु प्रतिपर्यनव:' (1-4-90)
"
इति परे: कर्मप्रवचनीयता । कर्मप्रवचनीययुक्ते द्वितीया (2-3-8)
इति वृक्षराब्दस्य द्वितीया ।
2.
परिसित' इत्यत कर्म स्वचनीयसंज्ञया गत्युपसर्गसंज्ञयोबोधित
स्वानुन बध्यमिति ज्ञेयम् ।
3. नादियाथ: । 'परित: कृष्णं गोपा: '
(ना. 2-3-2) इति वचनेन द्वितीया ।
4.
5.
9
(
"
6
इत्यस 'भः परितः'
"
अलपरीत रेफस्य 'परेश्च धाङ्कयो:' (8-2-22) इति लध्व-
विकल्प: । सूले 'घः' इति स्वरूप ग्रहणम्, न तु 'तरप्तमपौ घः
( 1-1-22) इति संकेतितस्य; तेन 'परितरः परितभः ' इत्यत न
लत्वम् ।
अक्षशलाका संख्या: परिणा' (2-1-10) इति अव्ययीभाव समासः ।
परिच बोध्यम् ।
6. 'पञ्चम्यपाङ्रपरिभिः' (2-3-10) इति समासो वर्जनार्थकस्य परि
शब्दस्य महाविभाषया हमालाभावपक्षे तु वाक्यमपि । तदानीम्
'परेवर्जने' (8-1-5) इति द्विध्वम् ।
7. छन्दसि परिपन्थिपरिपरिणौ पयंत्रस्थातरि' (5-2-89) इति निपा-
स्थते । बाहुलकात् लोकेऽपि प्रयुज्येते । उभावपि प्रतिद्वन्द्विवाचिनौ ।