avyayakośa /175
This page has not been fully proofread.
एव
139
दृश्यते । औपम्ये — 'श्रीस्तवैव मेऽस्तु' । उत्प्रेक्षायाम् –' तमेब
मेना दुहितुः कथश्चिद् विवाहदीक्षातिलकं चकार ' (कुमा 7-24)।
तमेव – मनोरथमिब, इत्यर्थः । बाक्यपूरणेऽप्येवमुदाहरणीयम्। 'एवौपम्ये
नियोगे चावधारे वाक्यपूरणे ।
भवेदव्ययमाचारनियोगे च विनिग्रहे ॥ '
एवमर्थे तु – 'एवा न इन्द्रः -
(ऋक् 4-33-7)। अल 'निपातस्य च' (6-3-136) इति दीर्घ-
इति वाङ्मयार्णवोऽत्र ज्ञेयः ।
इछान्दसत्वात् ।
एवकारस्त्रिविधः - विशेष्यसंगतः, विशेषणसंगतः, क्रियासंगतश्चेति
अत्र विशेष्यसङ्गतस्यान्ययोगव्यवच्छेदोऽर्थः । यथा 'पार्थ एव धनुर्धर: '
इत्यत्र पार्थान्ययोगव्यवच्छेदबोधनात् । विशेषणसंगतस्य तु अयोगव्य '
वच्छेदोऽर्थः। यथा—'शङ्खः पाण्डर एव' इत्यत्न शड्खे पाण्डर वायोग-
व्यवच्छेद्रवोधात् । एवं क्रियासङ्गतस्यात्यन्तायोगव्यवच्छेदोऽर्थः । सम्भ-
वाभिप्रायके 'नीलं सरोजं भवत्येव' इत्यादौ, सरोजे नीलत्वात्यन्तायोगो
व्यवच्छियते इति वैयाकरणै रुघुष्यते ।
-
· दीधितिकारप्रभृतयस्तु
अन्ययोगव्यत्रच्छेदमात्रमेव कारार्थव्वेन स्वीकुर्वन्ति; इतरयोरर्थयोः क्षोदे कृते
नियुक्तिकत्वादित्यन्यत्र विस्तरः ।
"विशेषणविशेष्याभ्यां क्रियया च समन्वितः ।
अयोगं योगमपरैरत्यन्तायोगमेव च ॥
व्यवच्छिनत्ति धर्मस्प निपातो व्यतिरेक्तः । "
इति अधिकरण चिन्तामणि (231 श्लोकव्याख्यायाम् ) समुद्भुतश्लो-
कोऽत्रावधेयः ।
139
दृश्यते । औपम्ये — 'श्रीस्तवैव मेऽस्तु' । उत्प्रेक्षायाम् –' तमेब
मेना दुहितुः कथश्चिद् विवाहदीक्षातिलकं चकार ' (कुमा 7-24)।
तमेव – मनोरथमिब, इत्यर्थः । बाक्यपूरणेऽप्येवमुदाहरणीयम्। 'एवौपम्ये
नियोगे चावधारे वाक्यपूरणे ।
भवेदव्ययमाचारनियोगे च विनिग्रहे ॥ '
एवमर्थे तु – 'एवा न इन्द्रः -
(ऋक् 4-33-7)। अल 'निपातस्य च' (6-3-136) इति दीर्घ-
इति वाङ्मयार्णवोऽत्र ज्ञेयः ।
इछान्दसत्वात् ।
एवकारस्त्रिविधः - विशेष्यसंगतः, विशेषणसंगतः, क्रियासंगतश्चेति
अत्र विशेष्यसङ्गतस्यान्ययोगव्यवच्छेदोऽर्थः । यथा 'पार्थ एव धनुर्धर: '
इत्यत्र पार्थान्ययोगव्यवच्छेदबोधनात् । विशेषणसंगतस्य तु अयोगव्य '
वच्छेदोऽर्थः। यथा—'शङ्खः पाण्डर एव' इत्यत्न शड्खे पाण्डर वायोग-
व्यवच्छेद्रवोधात् । एवं क्रियासङ्गतस्यात्यन्तायोगव्यवच्छेदोऽर्थः । सम्भ-
वाभिप्रायके 'नीलं सरोजं भवत्येव' इत्यादौ, सरोजे नीलत्वात्यन्तायोगो
व्यवच्छियते इति वैयाकरणै रुघुष्यते ।
-
· दीधितिकारप्रभृतयस्तु
अन्ययोगव्यत्रच्छेदमात्रमेव कारार्थव्वेन स्वीकुर्वन्ति; इतरयोरर्थयोः क्षोदे कृते
नियुक्तिकत्वादित्यन्यत्र विस्तरः ।
"विशेषणविशेष्याभ्यां क्रियया च समन्वितः ।
अयोगं योगमपरैरत्यन्तायोगमेव च ॥
व्यवच्छिनत्ति धर्मस्प निपातो व्यतिरेक्तः । "
इति अधिकरण चिन्तामणि (231 श्लोकव्याख्यायाम् ) समुद्भुतश्लो-
कोऽत्रावधेयः ।