avyayakośa /163
This page has not been fully proofread.
उपाजे
(236)
"उपांशु " (व.)
अप्रकाशोच्चारणरहस्यादिष्वयं प्रयुज्यत । अप्रकाशोच्चारणे- 'जपतः
सदा जपमुपांशु वदनमभितो विसारिमिः।' (किरात 12-8)। रहस्ये
उपांशु वधः । 'उपांशु वचः' इत्यादिषु उपचारात् अप्रकाशोच्चारणार्थकत्वं
ज्ञेयम् । निगूढार्थे वाच्यलिङ्गः । मौनायर्येषु उपचारात् प्रयोगः । उपांशु
अनुष्ठेयो याग: उपांशुयाजः । यज्ञाङ्गत्वात् 'उपांशुयाजमन्तरा यजति
इति कल्पसूत्रकार वचनप्रामाण्यात् प्रयाजादिशब्देष्विव अत्रापि कुत्वं
नेति बोध्यम् ।
127
(237)
उपाक्षम्" (अव्ययी.)
6
अक्षण: समीपे उपाक्षम् । कूलतीरतूलमूलशालाक्षसममव्ययीभावे '
(6-2-121) इत्यत्र ' अक्ष' इति निर्देशात् समासान्तष्टच्प्रत्ययोऽत्रेति ज्ञेयम् ।
अन्यथा 'प्रतिपरसमनुभ्योऽक्षण:' (कैयट 3-2-115) इति नियमात् टच्
अत्रः दुर्लभः ।
(238)
66
" उपाजे " (नि.ग.)
दुर्बलस्य बलाधानरूपेऽर्थे 'उपाजेऽन्वाजे' (1-4-73 ) इत्यत्र
निपातनात् अव्ययमिदं कृत्रि परतो विभाषा गतिसंज्ञां लभते । यदा गतिसंज्ञा,
(236)
"उपांशु " (व.)
अप्रकाशोच्चारणरहस्यादिष्वयं प्रयुज्यत । अप्रकाशोच्चारणे- 'जपतः
सदा जपमुपांशु वदनमभितो विसारिमिः।' (किरात 12-8)। रहस्ये
उपांशु वधः । 'उपांशु वचः' इत्यादिषु उपचारात् अप्रकाशोच्चारणार्थकत्वं
ज्ञेयम् । निगूढार्थे वाच्यलिङ्गः । मौनायर्येषु उपचारात् प्रयोगः । उपांशु
अनुष्ठेयो याग: उपांशुयाजः । यज्ञाङ्गत्वात् 'उपांशुयाजमन्तरा यजति
इति कल्पसूत्रकार वचनप्रामाण्यात् प्रयाजादिशब्देष्विव अत्रापि कुत्वं
नेति बोध्यम् ।
127
(237)
उपाक्षम्" (अव्ययी.)
6
अक्षण: समीपे उपाक्षम् । कूलतीरतूलमूलशालाक्षसममव्ययीभावे '
(6-2-121) इत्यत्र ' अक्ष' इति निर्देशात् समासान्तष्टच्प्रत्ययोऽत्रेति ज्ञेयम् ।
अन्यथा 'प्रतिपरसमनुभ्योऽक्षण:' (कैयट 3-2-115) इति नियमात् टच्
अत्रः दुर्लभः ।
(238)
66
" उपाजे " (नि.ग.)
दुर्बलस्य बलाधानरूपेऽर्थे 'उपाजेऽन्वाजे' (1-4-73 ) इत्यत्र
निपातनात् अव्ययमिदं कृत्रि परतो विभाषा गतिसंज्ञां लभते । यदा गतिसंज्ञा,