avyayakośa /152
This page has not been fully proofread.
116
उत्
विनाशकथनोद्भासविपर्यास विलेखने ।
हिंसौत्सुक्योपदाशंसाऽसूयामाध्यस्थ [स्थ्य] साहसे ।
प्राचल्यतृप्ति निर्देश दिग्योगे व्रतनिर्गमे ॥" इति क्षीरस्वामी ।
जम्मनि- उत्पत्ति: । 'धनमुत्तिष्ठति ग्रामात्' । 'यदुत्तिष्ठति वर्णेभ्यो
नृपाणां क्षयि तत् फलम्' (शाकुन्तले 2-13)। उदयः उद्भवः ।
e
उच्चैत्वे – उत्तरः, उत्तमः । भूषणे - उत्तंसयति ।
तर्के – उल्लेखः,
उत्प्रेक्षा, उत्पश्यामः । ऊर्ध्वे – उद्यच्छते भारम् - उत्तानः, उत्क्षेपणम्,
-
2 उलूखलम् । अवेक्षणे - उदीक्षामहे । 'अपेक्षणम्' इति केचित् । तदा
-
पीदमेवोदाहरणम् । उद्योगे - उद्यमः । विवाहे- उद्वाहः । लागे - उत्सर्गः ।
भासने – उज्ज्वल: । विनाशे– उत्सन्नम् । कथने – उच्चारयति । अभ्यासे 3 किं
1.
'समुदाभ्यो यमोऽग्रन्थे' (1-3-75) इति उत्पूर्वकस्य यमधातोः
कर्लभिप्राये क्रियाफलेऽम्रन्थविषये प्रयोगे आत्मनेपदं भवति । भार-
मुद्यच्छतें । सकर्मकादयं भवति । इषगमियमां छः ' (7-3-77)
इति शिति प्रत्यये छकारः ।
4
Jus
2. उलूखलमिति । अव उत् – खं यस्य तद् उलूखलम् इति वृत्तिः ।
पृषोदरादित्वात् उत्' इत्यस्योपसर्गस्य अन्त्यवर्णस्थाने 'ल' इति
वर्णविपर्यासवर्णागमौ भवतः ।
3. किं न उत् उत् उ - इतीह पदच्छेदः । अभ्यासो नामात्र द्विरुक्तिः ।
'प्रसमुपोदः पादपूरणे' (8-1-6) इति 'उत्' इत्यस्य पादपूरणार्थक
द्विवचनभितिज्ञेयम् । सामर्थ्याच्छन्द्रस्येवेयं द्विरुक्तिः ।
उत्
विनाशकथनोद्भासविपर्यास विलेखने ।
हिंसौत्सुक्योपदाशंसाऽसूयामाध्यस्थ [स्थ्य] साहसे ।
प्राचल्यतृप्ति निर्देश दिग्योगे व्रतनिर्गमे ॥" इति क्षीरस्वामी ।
जम्मनि- उत्पत्ति: । 'धनमुत्तिष्ठति ग्रामात्' । 'यदुत्तिष्ठति वर्णेभ्यो
नृपाणां क्षयि तत् फलम्' (शाकुन्तले 2-13)। उदयः उद्भवः ।
e
उच्चैत्वे – उत्तरः, उत्तमः । भूषणे - उत्तंसयति ।
तर्के – उल्लेखः,
उत्प्रेक्षा, उत्पश्यामः । ऊर्ध्वे – उद्यच्छते भारम् - उत्तानः, उत्क्षेपणम्,
-
2 उलूखलम् । अवेक्षणे - उदीक्षामहे । 'अपेक्षणम्' इति केचित् । तदा
-
पीदमेवोदाहरणम् । उद्योगे - उद्यमः । विवाहे- उद्वाहः । लागे - उत्सर्गः ।
भासने – उज्ज्वल: । विनाशे– उत्सन्नम् । कथने – उच्चारयति । अभ्यासे 3 किं
1.
'समुदाभ्यो यमोऽग्रन्थे' (1-3-75) इति उत्पूर्वकस्य यमधातोः
कर्लभिप्राये क्रियाफलेऽम्रन्थविषये प्रयोगे आत्मनेपदं भवति । भार-
मुद्यच्छतें । सकर्मकादयं भवति । इषगमियमां छः ' (7-3-77)
इति शिति प्रत्यये छकारः ।
4
Jus
2. उलूखलमिति । अव उत् – खं यस्य तद् उलूखलम् इति वृत्तिः ।
पृषोदरादित्वात् उत्' इत्यस्योपसर्गस्य अन्त्यवर्णस्थाने 'ल' इति
वर्णविपर्यासवर्णागमौ भवतः ।
3. किं न उत् उत् उ - इतीह पदच्छेदः । अभ्यासो नामात्र द्विरुक्तिः ।
'प्रसमुपोदः पादपूरणे' (8-1-6) इति 'उत्' इत्यस्य पादपूरणार्थक
द्विवचनभितिज्ञेयम् । सामर्थ्याच्छन्द्रस्येवेयं द्विरुक्तिः ।