avyayakośa /151
This page has not been fully proofread.
उत्
(220)
66
" उत वितर्कवाढार्थप्रश्नसमुच्चयपक्षान्तरपादपूरणेषु" (चा.)
'उतात्यर्थे विकल्पे च तर्के प्रश्ने समुच्चये ।" इति वाङ्मयार्णवः ।
-
वितर्फे - स्थाणुरयम् उत पुरुष: ? । बाढार्थे– 'अपि लुट्यद्गजदन्तः परिणत
उत पवतं भिन्द्यात्' । प्रश्ने – उत दण्डः पतिष्यति ? । स मुच्चये – 'स्वभावो
बलवानुत' (किरातार्जुनीये 5-22) ; 'उत भीम उतार्जुन:' । पक्षान्तरे-
'एकमेव वरं पुंसामुत राज्यम् उताश्रमः ।' पादपूरणे–'स सर्वलोकस्य शुभो
भवत्युत' । 'शुभं कर्म करोम्युत' ।
अंत्यर्थे ऽपि - धर्मे नष्टे कुलं कृत्स्नमधर्मो ऽभिभवत्युत' (गीता 1-40)।
'किमेतदारण्यमुत ग्राम्यम्' (पञ्चतन्त्रे) इत्यादिषु अस्य एवकारार्थ-
कत्वमपि दृश्यते । आरण्यमेव ग्राम्यं किम् ? इति तन वाक्यार्थः ।
उत + स्वित् इति समुदितं निपातद्वयं वितर्कार्थक
मिति ज्ञेयम् ।
उत+अहो, अथवा उत आहो इति समुदितमपि निपातद्वयं
परिप्रश्नविचारयोः' इति
'यक्षी वा राक्षसी वा
वर्तते । अस्यार्थस्तु –'उताहो इति सम्प्रोक्तं
115
1
मेदिन्यामुक्तः । गौरयम्, उताहो गवयः ? ।
त्वमुताहोऽसि सुराङ्गना ? ।' (महाभारते ) ।
66
,
एवम् उताहोखित् इति च विकल्पार्थको निपातसमुदायो वर्तते
यथा—'.... उताहोखित् स्वेन कायेन याति ॥' (महाभारते) इति ।
(221)
उत् जन्मोच्चस्त्वभूषणे ।
तर्ध्वात्रेक्षणोद्योगविवाहत्याग [भासने] ।
(220)
66
" उत वितर्कवाढार्थप्रश्नसमुच्चयपक्षान्तरपादपूरणेषु" (चा.)
'उतात्यर्थे विकल्पे च तर्के प्रश्ने समुच्चये ।" इति वाङ्मयार्णवः ।
-
वितर्फे - स्थाणुरयम् उत पुरुष: ? । बाढार्थे– 'अपि लुट्यद्गजदन्तः परिणत
उत पवतं भिन्द्यात्' । प्रश्ने – उत दण्डः पतिष्यति ? । स मुच्चये – 'स्वभावो
बलवानुत' (किरातार्जुनीये 5-22) ; 'उत भीम उतार्जुन:' । पक्षान्तरे-
'एकमेव वरं पुंसामुत राज्यम् उताश्रमः ।' पादपूरणे–'स सर्वलोकस्य शुभो
भवत्युत' । 'शुभं कर्म करोम्युत' ।
अंत्यर्थे ऽपि - धर्मे नष्टे कुलं कृत्स्नमधर्मो ऽभिभवत्युत' (गीता 1-40)।
'किमेतदारण्यमुत ग्राम्यम्' (पञ्चतन्त्रे) इत्यादिषु अस्य एवकारार्थ-
कत्वमपि दृश्यते । आरण्यमेव ग्राम्यं किम् ? इति तन वाक्यार्थः ।
उत + स्वित् इति समुदितं निपातद्वयं वितर्कार्थक
मिति ज्ञेयम् ।
उत+अहो, अथवा उत आहो इति समुदितमपि निपातद्वयं
परिप्रश्नविचारयोः' इति
'यक्षी वा राक्षसी वा
वर्तते । अस्यार्थस्तु –'उताहो इति सम्प्रोक्तं
115
1
मेदिन्यामुक्तः । गौरयम्, उताहो गवयः ? ।
त्वमुताहोऽसि सुराङ्गना ? ।' (महाभारते ) ।
66
,
एवम् उताहोखित् इति च विकल्पार्थको निपातसमुदायो वर्तते
यथा—'.... उताहोखित् स्वेन कायेन याति ॥' (महाभारते) इति ।
(221)
उत् जन्मोच्चस्त्वभूषणे ।
तर्ध्वात्रेक्षणोद्योगविवाहत्याग [भासने] ।