avyayakośa /132
This page has not been fully proofread.
96
आविस्
गतिसंज्ञेतिं विशेषः ।
आविर्भाव:, आविष्कारः आविरासीत् इत्युदाहर-
णानि बोप्यानि ।
'आविष्टयः आविस्तराम् । 'ते प्राग् धातो:
(1-4
( 1 4 - 0 ) इत्यनेन गत्युपसर्गसंज्ञकानां शब्दस्वरूपाणां धातोः प्रागेव
प्रयोग इति नियमितत्वात्
'वारुणीमदविशङ्कमथाविश्चक्षुषोऽभवदसाविव
,
6
रागः ।' (माव: 1.19),
अभवन् युगपद् विलोलजिह्वायुगलीटो-
भयसृकभागमाविः ।' (माघ: 20-42) इत्यादिषु व्यवहितप्रयोगोऽसाधु-
रेवेति वर्धमानहरदत्तप्रभृतयः ।
एवम्,
'पक्षान्तरैरपि परिहारा भवन्ति' इति न्यायेन, कर्तृकर्मणोश्च
भूकृञो: ' (3--3-127) इति सूत्रभाष्ये 'स्वाढयम्भवम्' इति प्रयोगात :
'ते प्राग् वातो: ' ( 1 4.80) इत्यत्रैव 'सुकटंकराणि वीरणानि
इति भाष्यप्रयोगाच्च, एवम् 'छन्दसि परेऽपि' (1.4-82) 'व्यवहिताश्च'
(1-4-82) इति सूत्रयो: प्रत्याख्यानाच्च गतिसंज्ञकानां व्यवहितप्रयोगोऽपि
प्रामाणिक इति हरदत्तखण्डनपूर्वकं शब्दकौस्तुभे समर्थितम् ।
6
,
1. आविरित्यस्य निपातत्वेनाव्ययत्वम् । ' अव्ययात् स्वप्' (4-2-104)
इत्यस 'आविसश्छन्दसि' (वा. 4-2-104) इति वचनं बाहुलकामि-
प्रायम् ; तेन लोकेऽपि त्यपू भवतीति भोजः ।
6
हस्वात् तादौ
तद्धिते' (8-3-101) इति षत्वम् । आविष्टयः = प्रकाशे भवः ।
"
2. भविस्तराम् इत्यत अतिशयेन प्रकाशो विवक्षितः । आविस्तरां व
अग्निः कर्मणा' इति शतपथब्राह्मणम् । अल 'हस्वाप्तादौ तिङि
प्रतिषेध:' (वा. 8-3-101) इत्यस तिङन्ताद्विहितस्यामोऽपि ग्रहण-
मिति पक्षाश्रयणेन षत्वं नेति केचित् ।
7
आविस्
गतिसंज्ञेतिं विशेषः ।
आविर्भाव:, आविष्कारः आविरासीत् इत्युदाहर-
णानि बोप्यानि ।
'आविष्टयः आविस्तराम् । 'ते प्राग् धातो:
(1-4
( 1 4 - 0 ) इत्यनेन गत्युपसर्गसंज्ञकानां शब्दस्वरूपाणां धातोः प्रागेव
प्रयोग इति नियमितत्वात्
'वारुणीमदविशङ्कमथाविश्चक्षुषोऽभवदसाविव
,
6
रागः ।' (माव: 1.19),
अभवन् युगपद् विलोलजिह्वायुगलीटो-
भयसृकभागमाविः ।' (माघ: 20-42) इत्यादिषु व्यवहितप्रयोगोऽसाधु-
रेवेति वर्धमानहरदत्तप्रभृतयः ।
एवम्,
'पक्षान्तरैरपि परिहारा भवन्ति' इति न्यायेन, कर्तृकर्मणोश्च
भूकृञो: ' (3--3-127) इति सूत्रभाष्ये 'स्वाढयम्भवम्' इति प्रयोगात :
'ते प्राग् वातो: ' ( 1 4.80) इत्यत्रैव 'सुकटंकराणि वीरणानि
इति भाष्यप्रयोगाच्च, एवम् 'छन्दसि परेऽपि' (1.4-82) 'व्यवहिताश्च'
(1-4-82) इति सूत्रयो: प्रत्याख्यानाच्च गतिसंज्ञकानां व्यवहितप्रयोगोऽपि
प्रामाणिक इति हरदत्तखण्डनपूर्वकं शब्दकौस्तुभे समर्थितम् ।
6
,
1. आविरित्यस्य निपातत्वेनाव्ययत्वम् । ' अव्ययात् स्वप्' (4-2-104)
इत्यस 'आविसश्छन्दसि' (वा. 4-2-104) इति वचनं बाहुलकामि-
प्रायम् ; तेन लोकेऽपि त्यपू भवतीति भोजः ।
6
हस्वात् तादौ
तद्धिते' (8-3-101) इति षत्वम् । आविष्टयः = प्रकाशे भवः ।
"
2. भविस्तराम् इत्यत अतिशयेन प्रकाशो विवक्षितः । आविस्तरां व
अग्निः कर्मणा' इति शतपथब्राह्मणम् । अल 'हस्वाप्तादौ तिङि
प्रतिषेध:' (वा. 8-3-101) इत्यस तिङन्ताद्विहितस्यामोऽपि ग्रहण-
मिति पक्षाश्रयणेन षत्वं नेति केचित् ।
7