avyayakośa /130
This page has not been fully proofread.
94
आर्यहलम्
1-4.74 ) इति बचनात् पूर्व नौरसं सन्तमधुना सरसं कृत्वेत्यर्थः । 'अग्नौकृता-
मथ हुतैरुदकंकृदंशावार्द्रकृते विहसनेकृति पद्मिनीनाम्' इति गणरत्ने ।.
गतिसंज्ञाऽभावपक्षे आर्द्र कृत्वा इति असमस्तं पदद्वयमिति बोध्यम् । 'गति-
संज्ञासन्नियोगेन लवणादीनां [ आर्द्रशब्दस्यापि ] मकारान्तत्वं निपात्यते ॥
इति काशिका । एतेनास्य मते गतिसंज्ञाऽभावपक्षे आकरोति, आकृत्य
इत्यादीनि रूपाणि सम्पद्यन्ते इति ज्ञायते । तेन् ' गोपालनादि यदिद
भवदीयकर्मेत्याकरोति विदुषां हृदयं तदेतत् ' ॥ ' ( अतिमानुषस्तत्रे 54)
इत्यादयः सिद्धा इति ज्ञेयम् । आर्द्रशब्दस्य स्थाने गतिसंज्ञासन्नियोगेन,
आर्द्रम्' इति मान्तादेशो वा इति शब्दकौस्तुभः । 'आर्द्रे'
इत्येकारान्तं केचित् पठन्ति । तदानीं गतिसंज्ञासन्नियोगेन एदन्तत्वं
गणपाठसामर्थ्यात्, निपातनाद्वा भवतीति बोध्यम् ।
6
(179)
आर्य प्रतिबन्धे " (स्व.)
शाकटायनमतेन।स्य स्वरादित्वम् । 'आर्यहलम्' इति बलात्का-
रार्थे स्वरादिषु पठितस्य 'आर्य' इति प्रतिबन्धे, हलम् इति प्रतिषेधविवादयोः
इति अव्ययद्वयत्वमर्थविशेषश्चास्य मतेऽङ्गीकृतम् ।
66
(180)
आर्यहलं बलात्कारे" [ स्व.]
'आर्यहलं गृह्णाति' बलात्कारेण गृह्णाति, इत्यर्थः । 'आर्य' इति
प्रतिबन्धार्थकम्, 'हलम्' इति प्रतिषेधविवादयोः' इति च शाकटायन-
आर्यहलम्
1-4.74 ) इति बचनात् पूर्व नौरसं सन्तमधुना सरसं कृत्वेत्यर्थः । 'अग्नौकृता-
मथ हुतैरुदकंकृदंशावार्द्रकृते विहसनेकृति पद्मिनीनाम्' इति गणरत्ने ।.
गतिसंज्ञाऽभावपक्षे आर्द्र कृत्वा इति असमस्तं पदद्वयमिति बोध्यम् । 'गति-
संज्ञासन्नियोगेन लवणादीनां [ आर्द्रशब्दस्यापि ] मकारान्तत्वं निपात्यते ॥
इति काशिका । एतेनास्य मते गतिसंज्ञाऽभावपक्षे आकरोति, आकृत्य
इत्यादीनि रूपाणि सम्पद्यन्ते इति ज्ञायते । तेन् ' गोपालनादि यदिद
भवदीयकर्मेत्याकरोति विदुषां हृदयं तदेतत् ' ॥ ' ( अतिमानुषस्तत्रे 54)
इत्यादयः सिद्धा इति ज्ञेयम् । आर्द्रशब्दस्य स्थाने गतिसंज्ञासन्नियोगेन,
आर्द्रम्' इति मान्तादेशो वा इति शब्दकौस्तुभः । 'आर्द्रे'
इत्येकारान्तं केचित् पठन्ति । तदानीं गतिसंज्ञासन्नियोगेन एदन्तत्वं
गणपाठसामर्थ्यात्, निपातनाद्वा भवतीति बोध्यम् ।
6
(179)
आर्य प्रतिबन्धे " (स्व.)
शाकटायनमतेन।स्य स्वरादित्वम् । 'आर्यहलम्' इति बलात्का-
रार्थे स्वरादिषु पठितस्य 'आर्य' इति प्रतिबन्धे, हलम् इति प्रतिषेधविवादयोः
इति अव्ययद्वयत्वमर्थविशेषश्चास्य मतेऽङ्गीकृतम् ।
66
(180)
आर्यहलं बलात्कारे" [ स्व.]
'आर्यहलं गृह्णाति' बलात्कारेण गृह्णाति, इत्यर्थः । 'आर्य' इति
प्रतिबन्धार्थकम्, 'हलम्' इति प्रतिषेधविवादयोः' इति च शाकटायन-