2023-03-23 15:38:13 by Pathan Vali Khan
This page has been fully proofread once and needs a second look.
तस्याः सौम्यत्वमाशङ्कय विरतिक्य विरतिर्विधेयेति ध्वन्यते । यद्वेयमत्यन्तविनयशालिनीति न
परपुरुषाभिलाषिणीति मन्यमानं वयस्यो वक्ति – --निपुणैः प्रत्यभिज्ञेया । एवं च मूर्खा-
णामियं सौम्येति ज्ञानम्, न निपुणानामिति भावः ॥
सखी नायकं वक्ति--
विहितबहुमानमौना सखीप्रबोधैर्यदत्स्रमातनुते ।
रागार्तिकाकुयाच्ञालघुरीक्षा रहसि पुनरेषा ॥ ५१४ ॥
विहितेति । विहितं बहुमानेन मौनं यया । सखीनां प्रबोधनैर्यदलमश्रु आतनुते ।
एषा पुनरेकान्ते रागे यातिदींर्तिर्दीनवचनं प्रार्थना एतैर्लघुवीक्षा । एवं चाधुनेयमेतादृश-
मानशालिनी दृश्यते परंतु रहसि रागजनितपीडादिभिः स्वयमेव स्वहस्तगतावश्यं भ-
विष्यतीति ध्वन्यते । 'लघुरीक्ष्य।या' इति पाठे रागार्त्यादिभिर्लघुरेषेक्ष्येति योजना ॥
स्वनायिका यामनासक्तं काचिद्वक्ति--
विषमशर विशिखभिन्ना पल्ली शरणं यमेकमभिलपति ।
तस्य तव च्छायेव स्वीया जायापि भयभूमिः ॥ ५१९५ ॥
विषमेति । मदनबाणभिन्ना पल्ली यमेकं शरणं रक्षणकर्तारं वाञ्छति तस्य तव
च्छायेव स्वगतापि भयस्थानम् । विषमशरेत्यनेन दुःसहत्वं ध्वन्यते । पल्ली यमेकमित्य-
नेन मदनातिशय शालित्वमावेद्यते । छायेवेत्यनेन सर्वदा सेवाप्रवणत्वं नायिकायामावे-
द्यते । एवं चैतादृशाचरणमनुचितमिति व्यज्यते । यद्वा दूती स्वनायिकासंकोचशा-
लिनं नायकं वक्ति–--विषमेति । एवं च स्वाधीनायाः स्वनायिकायास्तव का भीतिः,
अतश्चल संकेतं प्रतीति व्यज्यते ॥
पराक्रमशालिनि नायके नायिकात्यन्तमासक्ता भवतीति काचित्कं कञ्चिद्वक्ति--
विविधायुधत्व्रणार्बुदविषमे वक्षःस्थले प्रियतमस्य ।
श्रीरपि वीरवधूरपि गर्वोत्पुलका सुखं स्वपिति ॥ ५१६ ॥
विविधेति । नानाप्रकारकायुधानां ये व्रणास्तेषामर्बुदैर्मोमांसकीलैः । 'अर्बुदो मांसकीले
स्यात्संख्याभेदे च कीर्तितः' । कठिने नायकस्य वक्षःस्थले गर्वोत्कृष्टपुलका लक्ष्मीर्वी-
रस्त्री च सुखं निद्राति ॥
कृतनायकान्तरोपभोगं निभृतं पृष्ठतः सुप्तं नायकं नायिका वक्ति--
वैमुख्येऽपि विमुक्ताः शरा इवान्याययोधिनो वितनोः ।
भिन्दन्ति पृष्ठपतिताः प्रिय हृदयं मम तव श्वासाः ॥ ५१७ ॥
वैमुख्येऽपीति । हे प्रिय । एवं चैतादृशकर्तव्यतयातिदुःखदत्वमित्यावेद्यते । अन्याःया-
ययुद्धकारिणो मदनस्य वैमुख्येऽपि परावृत्तावपि विशेषेण मुक्ताः । उपसर्गेणातिभेद-
कत्वं ध्वन्यते ।बृबाणा इव पृष्रठसंलग्नास्तव श्वासा मम हृदयं भिन्दन्ति। वितनोरित्यनेन
परपुरुषाभिलाषिणीति मन्यमानं वयस्यो वक्ति
णामियं सौम्येति ज्ञानम्, न निपुणानामिति भावः ॥
सखी नायकं वक्ति--
विहितबहुमानमौना सखीप्रबोधैर्यद
रागार्तिकाकुयाच्ञालघुरीक्षा रहसि पुनरेषा ॥ ५१४ ॥
विहितेति । विहितं बहुमानेन मौनं यया । सखीनां प्रबोधनैर्यदलमश्रु आतनुते ।
एषा पुनरेकान्ते रागे या
मानशालिनी दृश्यते परंतु रहसि रागजनितपीडादिभिः स्वयमेव स्वहस्तगतावश्यं भ-
विष्यतीति ध्वन्यते । 'लघुरीक्ष्
स्वनायिका
विषमशर
तस्य तव च्छायेव स्वीया जायापि भयभूमिः ॥ ५१
विषमेति । मदनबाणभिन्ना पल्ली यमेकं शरणं रक्षणकर्तारं वाञ्छति तस्य तव
च्छायेव स्वगतापि भयस्थानम् । विषमशरेत्यनेन दुःसहत्वं ध्वन्यते । पल्ली यमेकमित्य-
नेन मदनातिशय
द्यते । एवं चैतादृशाचरणमनुचितमिति व्यज्यते । यद्वा दूती स्वनायिकासंकोचशा-
लिनं नायकं वक्ति
अतश्चल संकेतं प्रतीति व्यज्यते ॥
पराक्रमशालिनि नायके नायिकात्यन्तमासक्ता भवतीति काचित्
विविधायुध
श्रीरपि वीरवधूरपि गर्वोत्पुलका सुखं स्वपिति ॥ ५१६ ॥
विविधेति । नानाप्रकारकायुधानां ये व्रणास्तेषामर्बुदैर्
स्यात्संख्याभेदे च कीर्तितः' । कठिने नायकस्य वक्षःस्थले गर्वोत्कृष्टपुलका लक्ष्मीर्वी-
रस्त्री च सुखं निद्राति ॥
कृतनायकान्तरोपभोगं निभृतं पृष्ठतः सुप्तं नायकं नायिका वक्ति--
वैमुख्येऽपि विमुक्ताः शरा इवान्याययोधिनो वितनोः ।
भिन्दन्ति पृष्ठपतिताः प्रिय हृदयं मम तव श्वासाः ॥ ५१७ ॥
वैमुख्येऽपीति । हे प्रिय । एवं चैतादृशकर्तव्यतयातिदुःखदत्वमित्यावेद्यते । अन्
ययुद्धकारिणो मदनस्य वैमुख्येऽपि परावृत्तावपि विशेषेण मुक्ताः । उपसर्गेणातिभेद-
कत्वं ध्वन्यते ।